Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

aliquem in vitium H

  • 1 flecto

    flexī, flexum, ere
    1) гнуть, сгибать ( ramum O); перегибать ( cervīces post terga Pt); искривлять ( membra C); завивать ( comas Ap); преклонить ( genu O)
    mare flexum T — морская бухта, лукоморье, залив
    2)
    а) направлять (cursus in laevum O; se f. sinistrorsus Cs; iter ad urbem L; in Capitolium Su); обращать (vultum ad aliquem O; iram in aliquem L; oculos huc V)
    ad neutram partem assentationem f. Pt — не принимать ни того, ни другого решения
    б) med.-pass.
    flecti или f. se — обращаться, поворачиваться ( in omnem partem Pt)
    flecti in gyrum O — вращаться, кружить
    3) поворачивать, (пере)менять направление (f. equum Cs)
    f. iter (viam) Nep, L — пойти, поехать по другой дороге
    4) давать другое направление, менять, изменять (vocem, vitam C); отвращать, отводить ( fata V); совращать ( aliquem in vitium H)
    5) отклонять ( aliquem a proposito L); склонять, смягчать, трогать (aliquem precibus L, V; animum oratione C); умилостивлять (supĕros V; flectitur voce rogante deus O)
    7) обходить, объезжать, огибать, плыть вокруг (f. promunturium C)
    8) грам. образовывать, производить ( verba de Graeco AG)
    9) произносить протяжно или обозначать знаком долготы (f. syllăbam Q)
    10) грам. изменять (склонять или спрягать) (sc. verba Vr)
    11) отправляться, направляться ( ex Gabino in colles Tusculanos L)
    перен. обращаться ( ad sapientiam T)

    Латинско-русский словарь > flecto

  • 2 excido

    [st1]1 [-] excĭdo, ĕre, cĭdi [ex + cado]: - intr. - [abcl][b]a - tomber de, tomber. - [abcl]b - faillir, se tromper. - [abcl]c - sortir, échapper. - [abcl]d - sortir de la mémoire, être oublié. - [abcl]e - mourir, périr. - [abcl]f - être dépossédé de, être privé de, perdre. - [abcl]g - être frustré de, ne pas obtenir. - [abcl]h - tomber en, finir en, se terminer en. - [abcl]i - s'écarter d'une opinion. - [abcl]j - manquer de mémoire.[/b]    - verbum ex ore alicujus excidit: un mot échappe à qqn., qqn laisse échapper un mot.    - excidere de manibus: échapper des mains.    - excidere a digitis: échapper des doigts.    - in vitium libertas excidit: la liberté tomba dans l’excès.    - excidere (de memoria): sortir de la mémoir, oublier.    - non excidit mihi scripsisse me: je n’ai pas oublié que j’ai écrit.    - excidit, ut peterem, Ov. M. 14, 139: j'oubliai de demander.    - (ex) aliquâ re excidere: être privé de qqch., perdre qqch.    - regno excidere: être dépossédé du trône, être renversé de sontrône.    - formulâ excidere: perdre son procès.    - ut cujusque sors exciderat, Liv. 21, 42, 3: [chaque fois que le sort de chacun était sorti (de l'urne)] = chaque fois qu'un nom était tiré au sort.    - citari quod primum sorte nomen excidit jussit, Liv. 23, 3, 7.: il fit citer en justice celui qu'on tira au sort en premier. [st1]2 [-] excīdo, ĕre, cīdi, cīsum [ex + caedo]: - tr. - [abcl][b]a - détacher en frappant, détacher en coupant, enlever en coupant, couper. - [abcl]b - abattre (un arbre). - [abcl]c - extraire en coupant, creuser, tailler (un arbre, des pierres). - [abcl]d - détacher, retrancher, extirper, ôter, bannir. - [abcl]e - abattre, renverser, détruire, démolir, dévaster, raser, anéantir.[/b]    - excidere ericium, Caes. B. C. 3, 67: couper le cheval de frise.    - excidere linguam alicui, Crassus ap. Cic. de Or. 3, 1 fin.: couper la langue à qqn.    - excidere arborem e stirpe, Dig. 43, 27, 1: couper l'arbre par le pied.    - excidere columnas rupibus, Virg. En. 1.428: tailler des colonnes dans des roches.    - excidere virilitatem, Quint. 5, 12, 17: castrer.    - excidere aliquid ex animo, Cic. Prov. Cons. 18.43: bannir qqch. de son esprit.    - excidere aliquem numero civium, Plin. Ep. 8, 18, 6: retrancher qqn. du nombre des citoyens.    - excidere domum: détruire une maison.
    * * *
    [st1]1 [-] excĭdo, ĕre, cĭdi [ex + cado]: - intr. - [abcl][b]a - tomber de, tomber. - [abcl]b - faillir, se tromper. - [abcl]c - sortir, échapper. - [abcl]d - sortir de la mémoire, être oublié. - [abcl]e - mourir, périr. - [abcl]f - être dépossédé de, être privé de, perdre. - [abcl]g - être frustré de, ne pas obtenir. - [abcl]h - tomber en, finir en, se terminer en. - [abcl]i - s'écarter d'une opinion. - [abcl]j - manquer de mémoire.[/b]    - verbum ex ore alicujus excidit: un mot échappe à qqn., qqn laisse échapper un mot.    - excidere de manibus: échapper des mains.    - excidere a digitis: échapper des doigts.    - in vitium libertas excidit: la liberté tomba dans l’excès.    - excidere (de memoria): sortir de la mémoir, oublier.    - non excidit mihi scripsisse me: je n’ai pas oublié que j’ai écrit.    - excidit, ut peterem, Ov. M. 14, 139: j'oubliai de demander.    - (ex) aliquâ re excidere: être privé de qqch., perdre qqch.    - regno excidere: être dépossédé du trône, être renversé de sontrône.    - formulâ excidere: perdre son procès.    - ut cujusque sors exciderat, Liv. 21, 42, 3: [chaque fois que le sort de chacun était sorti (de l'urne)] = chaque fois qu'un nom était tiré au sort.    - citari quod primum sorte nomen excidit jussit, Liv. 23, 3, 7.: il fit citer en justice celui qu'on tira au sort en premier. [st1]2 [-] excīdo, ĕre, cīdi, cīsum [ex + caedo]: - tr. - [abcl][b]a - détacher en frappant, détacher en coupant, enlever en coupant, couper. - [abcl]b - abattre (un arbre). - [abcl]c - extraire en coupant, creuser, tailler (un arbre, des pierres). - [abcl]d - détacher, retrancher, extirper, ôter, bannir. - [abcl]e - abattre, renverser, détruire, démolir, dévaster, raser, anéantir.[/b]    - excidere ericium, Caes. B. C. 3, 67: couper le cheval de frise.    - excidere linguam alicui, Crassus ap. Cic. de Or. 3, 1 fin.: couper la langue à qqn.    - excidere arborem e stirpe, Dig. 43, 27, 1: couper l'arbre par le pied.    - excidere columnas rupibus, Virg. En. 1.428: tailler des colonnes dans des roches.    - excidere virilitatem, Quint. 5, 12, 17: castrer.    - excidere aliquid ex animo, Cic. Prov. Cons. 18.43: bannir qqch. de son esprit.    - excidere aliquem numero civium, Plin. Ep. 8, 18, 6: retrancher qqn. du nombre des citoyens.    - excidere domum: détruire une maison.
    * * *
        Excido, excidis, pen. corr. excidi, excidere, Ab ex, et cado, cadis, compositum. Plaut. Cheoir, Tomber.
    \
        Mihi ista exciderant. Cic. J'avoye oublié ces choses, Cela m'estoit eschappé de la memoire.
    \
        Tibi excidimus. Ouidius. Tu nous as oublié, Tu n'as plus souvenance de nous.
    \
        Excidit. Quintil. Il ne scait là où il en est, Il a oublié.
    \
        Necdum etiam causae irarum, saeuique dolores Exciderant animo. Virgil. Il ne les avoit pas encore oubliees, Cela n'estoit pas encore hors de son cerveau.
    \
        Excidit ex hac familia. Plaut. Il est privé et banni de ceste famille.
    \
        Ingenio alicuius excidere. Ouid. Estre mis en oubli.
    \
        In vitium libertas excidit. Horat. Est tombee en, etc.
    \
        Excidit memoria huius rei, vel Haec res excidit e memoria. Liu. On n'en a plus de memoire.
    \
        Vultus, oratio, mens denique excidit. Cic. Il perdit contenance, parolle et entendement.
    \
        Exciderat pacis mentio ex omnium animis. Liu. Il ne leur souvenoit plus de parler de paix.
    \
        Excidit mihi verbum ex ore. Cic. M'est eschappé et sorti hors de la bouche.
    \
        Excidit e manibus victoria. Cic. Elle m'est eschappee des mains.
    \
        Excidere vxore. Terent. Herus vxore excidit. N'aura point à femme celle qu'il pensoit, Il en est frustré et privé, Il a failli à avoir celle qu'il pensoit.
    \
        Excidere ab aliquo. Lucilius. N'estre point d'accord et de son opinion.
    \
        Excido, excidis, excidi, excisum, penul. prod. excidere, Ab ex et Caedo, caedis, compositum. Couper.
    \
        Excidere lapides ex terra. Cic. Couper, et tirer des pierres d'une carriere.
    \
        Excidere stagnum in petra. Colum. Entailler.
    \
        Excidere manibus suis patriam. Plaut. Destruire.
    \
        Vrbes excidere. Cic. Destruire, Raser.
    \
        Excidere et euertere vrbem. Cic. Ruiner.
    \
        Ex animo excidere tempus aliquod. Cic. L'oster de sa memoire et souvenance, L'oublier.
    \
        Excidere numero ciuium aliquem. Plin. iunior. Le bannir de la ville.

    Dictionarium latinogallicum > excido

  • 3 accuso

    accūso, āre, āvi, ātum [ad + causa] - tr. - [st1]1 [-] accuser (en justice), accuser publiquement, inculper officiellement, appeler en justice, mettre en cause; être accusateur.    - finem accusandi facere, Cic. Verr. 5, 183: cesser de jouer le rôle d'accusateur. --- cf. Caes. BG. 32 ; 54, etc.    - avec acc. accusare aliquem, Cic. Clu. 108, etc.: accuser qqn, intenter une accusation à qqn (contre qqn).    - accusare aliquem ad populum, Liv.: accuser qqn devant le peuple.    - avec gén. du crime dont on accuse accusare ambitus, Cic. Clu. 114: accuser de brigue.    - accusare aliquem furti: accuser qqn de vol.    - accusare aliquem capitis: intenter à qqn une accusation capitale.    - accusare aliquem ambitūs: accuser qqn de brigue.    - accusare pecuniae captae, Liv. 38, 51, 2: accuser de vénalité [d'avoir reçu de l'argent].    - avec de: accusare de pecuniis repetundis, Cic. Clu. 114: accuser de concussion.    - accusare aliquem de veneficiis, Cic.: accuser qqn d'empoisonnement.    - avec propter à cause de. --- Cic. Verr. 2, 118.    - accusare propter injurias, Cic.: accuser pour injures.    - avec inter accusare inter sicarios, Cic. Amer. 90: accuser (comme faisant partie d'assassins) d'assassinat.    - avec in et abl. de res ou d'un pron. neutre: accuser à propos d'une chose.    - Cic. Font. 2 ; Sull. 63 ; Verr. 3, 206.    - avec ob, à cause de: Sen. Contr. 2, 3, 12 ; 2, 4, 7.    - avec quod et subj. accusare aliquem, quod fecerit, Nep. Them. 8, 2, accuser qqn d'avoir fait.    - avec prop. infin. accusare violatum ab eo thesaurum Aesculapii, Tac. An. 14, 18: porter l'accusation qu'il avait violé le trésor d'Esculape.    - avec inf. accusata injecisse... Tac. An. 4, 22: accusée d'avoir provoqué...    - avec le gén. de la peine encourue accusare aliquem capitis: intenter à qqn une accusation capitale.    - Cic. Opt. 21; Fin. 2, 27 ; Nep. Paus. 2, 6.    - avec l'abl. crimine ou criminibus accuser qqn au moyen de tel ou tel chef d'accusation, invoquer contre qqn tel ou tel grief. --- Cic. Verr. 1, 43 ; 5, 117 ; Clu. 59.    - crimine veneni accusatus, Cic. Clu. 105: objet d'une accusation d'empoisonnement.    - accusare crimine furti: accuser pour vol.    - aliquem absentem invidiae crimine accusare, Nep.: accuser qqn en son absence par jalousie. [st1]2 [-] accuser, blâmer, reprocher, demander raison de.    - accusare pigritiam alicujus (aliquem de pigritia, aliquem in pigritia): blâmer la paresse de qqn.    - accusare aliquem de re (in re), Cic.: reprocher une chose à qqn.    - accusare culpam alicujus, Cic.: s'en prendre à qqn.    - quotidie accusabam, Ter.: tous les jours je lui demandais de se justifier.    - graviter aliquem accusare, Cic.: faire de sévères remontrances à qqn.    - accusare inertiam adulescentium, Cic. de Or. 1, 246: adresser aux jeunes gens le reproche de paresse.    - avec cur: quod me saepe accusas, cur... feram, Cic. Att. 3, 13, 3: quant au reproche que tu me fais souvent, demandant pourquoi je supporte... Verr. 3, 16.    - accusare aliquem quod [subj.]: reprocher à qqn de... Cic. Verr. 3, 17 ; 5, 102.    - legatos Lacedaemonem miserunt qui Lysandrum accusarent, quod sacerdotes fani corrumpere conatus esset, Nep.: ils envoyèrent des députés à Lacédémone pour accuser Lysandre d'avoir tenté de corrompre leurs prêtres.    - casus accusandi, Varr.: l'accusatif (t. de gram.).
    * * *
    accūso, āre, āvi, ātum [ad + causa] - tr. - [st1]1 [-] accuser (en justice), accuser publiquement, inculper officiellement, appeler en justice, mettre en cause; être accusateur.    - finem accusandi facere, Cic. Verr. 5, 183: cesser de jouer le rôle d'accusateur. --- cf. Caes. BG. 32 ; 54, etc.    - avec acc. accusare aliquem, Cic. Clu. 108, etc.: accuser qqn, intenter une accusation à qqn (contre qqn).    - accusare aliquem ad populum, Liv.: accuser qqn devant le peuple.    - avec gén. du crime dont on accuse accusare ambitus, Cic. Clu. 114: accuser de brigue.    - accusare aliquem furti: accuser qqn de vol.    - accusare aliquem capitis: intenter à qqn une accusation capitale.    - accusare aliquem ambitūs: accuser qqn de brigue.    - accusare pecuniae captae, Liv. 38, 51, 2: accuser de vénalité [d'avoir reçu de l'argent].    - avec de: accusare de pecuniis repetundis, Cic. Clu. 114: accuser de concussion.    - accusare aliquem de veneficiis, Cic.: accuser qqn d'empoisonnement.    - avec propter à cause de. --- Cic. Verr. 2, 118.    - accusare propter injurias, Cic.: accuser pour injures.    - avec inter accusare inter sicarios, Cic. Amer. 90: accuser (comme faisant partie d'assassins) d'assassinat.    - avec in et abl. de res ou d'un pron. neutre: accuser à propos d'une chose.    - Cic. Font. 2 ; Sull. 63 ; Verr. 3, 206.    - avec ob, à cause de: Sen. Contr. 2, 3, 12 ; 2, 4, 7.    - avec quod et subj. accusare aliquem, quod fecerit, Nep. Them. 8, 2, accuser qqn d'avoir fait.    - avec prop. infin. accusare violatum ab eo thesaurum Aesculapii, Tac. An. 14, 18: porter l'accusation qu'il avait violé le trésor d'Esculape.    - avec inf. accusata injecisse... Tac. An. 4, 22: accusée d'avoir provoqué...    - avec le gén. de la peine encourue accusare aliquem capitis: intenter à qqn une accusation capitale.    - Cic. Opt. 21; Fin. 2, 27 ; Nep. Paus. 2, 6.    - avec l'abl. crimine ou criminibus accuser qqn au moyen de tel ou tel chef d'accusation, invoquer contre qqn tel ou tel grief. --- Cic. Verr. 1, 43 ; 5, 117 ; Clu. 59.    - crimine veneni accusatus, Cic. Clu. 105: objet d'une accusation d'empoisonnement.    - accusare crimine furti: accuser pour vol.    - aliquem absentem invidiae crimine accusare, Nep.: accuser qqn en son absence par jalousie. [st1]2 [-] accuser, blâmer, reprocher, demander raison de.    - accusare pigritiam alicujus (aliquem de pigritia, aliquem in pigritia): blâmer la paresse de qqn.    - accusare aliquem de re (in re), Cic.: reprocher une chose à qqn.    - accusare culpam alicujus, Cic.: s'en prendre à qqn.    - quotidie accusabam, Ter.: tous les jours je lui demandais de se justifier.    - graviter aliquem accusare, Cic.: faire de sévères remontrances à qqn.    - accusare inertiam adulescentium, Cic. de Or. 1, 246: adresser aux jeunes gens le reproche de paresse.    - avec cur: quod me saepe accusas, cur... feram, Cic. Att. 3, 13, 3: quant au reproche que tu me fais souvent, demandant pourquoi je supporte... Verr. 3, 16.    - accusare aliquem quod [subj.]: reprocher à qqn de... Cic. Verr. 3, 17 ; 5, 102.    - legatos Lacedaemonem miserunt qui Lysandrum accusarent, quod sacerdotes fani corrumpere conatus esset, Nep.: ils envoyèrent des députés à Lacédémone pour accuser Lysandre d'avoir tenté de corrompre leurs prêtres.    - casus accusandi, Varr.: l'accusatif (t. de gram.).
    * * *
        Accuso, accusas, penult. prod. accusare. Accuser.
    \
        Accusare capitis. Cic. Subaudi, crimine. Accuser de crime capital.
    \
        Accusare inertiam alicuius. Ter. Blasmer, Vituperer, Reprendre.
    \
        Accusare vitium, culpam, aut crimen alicuius. Cic. Reprendre et blasmer aucun de quelque vice, Blasmer son vice.
    \
        Accusare tabulas. Quintil. Maintenir de faulx.

    Dictionarium latinogallicum > accuso

  • 4 facio

    făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
    * * *
    făcĭo, ĕre, fēci, factum    - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence.    - futur simple: facie = faciam (Cato).    - voir les formes archaïques: faxo, faxim.    - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum.    - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que.    - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre.    - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi.    - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn?    - factus ad + acc.: fait pour.    - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif).    - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache.    - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer.    - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc).    - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas.    - avec adv.: agir, se comporter, se conduire.    - facio libenter ut: il m'est bien agréable de.    - bene (recte) facis quod: tu fais bien de.    - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant.    - facis injuste si: tu commets une injustice si...    - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn.    - arroganter facit cum: il montre de la présomption en...    - facere amice, Cic.: agir en ami.    - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis.    - factum optume: tant mieux.    - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch.    - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps.    - facere ne + subj.: faire que ne... pas.    - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de.    - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger.    - invitus feci: j'ai agi contre mon gré.    - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler.    - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer.    - facere ova, Varr.: pondre des oeufs.    - facere sobolem, Col.: avoir des petits.    - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins.    - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter.    - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn.    - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis.    - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn.    - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn.    - facere stomachum, Cic.: mettre en colère.    - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer.    - facere praedam, Cic.: se procurer du butin.    - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi.    - facere manum, Cic.: ramasser une troupe.    - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner    - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état.    - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage.    - facere jacturam, Cic.: supporter une perte.    - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent).    - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état.    - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général.    - aliquem reum facere: accuser qqn.    - consulem aliquem facere: nommer qqn consul.    - facere aliquem certiorem: informer qqn.    - facere invisum, Hor.: rendre odieux.    - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique.    - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains.    - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus.    - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser.    - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer.    - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu).    - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir.    - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur.    - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén.    - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot.    - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain.    - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn.    - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre.    - fac + prop. inf.: suppose que.    - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas.    - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort.    - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent.    - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous.    - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier.    - facere medicinam: exercer la médecine.    - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier.    - mercaturas facere: faire le commerce.    - facere stipendia: être soldat, servir.    - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice.    - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon.    - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent.    - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch].    - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice.    - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps).    - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course.    - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre.    - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn.    - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn.    - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à.    - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch.    - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn.    - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence.    - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe.    - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris?    - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer.    - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier.    - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter.    - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale.    - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits.    - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique).    - (se) facere aliquo: se rendre quelque part.    - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles.    - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.
    * * *
        Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.
    \
        Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.
    \
        Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.
    \
        A se aliquid facere. Cic. De soymesme.
    \
        Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.
    \
        Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.
    \
        Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.
    \
        Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.
    \
        Facere abortum. Plin. Avorter.
    \
        Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.
    \
        Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.
    \
        Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.
    \
        Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.
    \
        Adulterium. Gellus. Commettre adultere.
    \
        AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.
    \
        AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.
    \
        AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.
    \
        AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.
    \
        Alienationem. Cic. S'estranger.
    \
        Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.
    \
        Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.
    \
        Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.
    \
        Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.
    \
        Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.
    \
        Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.
    \
        Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.
    \
        Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.
    \
        Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.
    \
        Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.
    \
        Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.
    \
        Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.
    \
        Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.
    \
        Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.
    \
        Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.
    \
        Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.
    \
        Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.
    \
        Bustum. Cic. Faire des funerailles.
    \
        Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.
    \
        Caedem. Cic. Faire meurtre.
    \
        Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.
    \
        Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.
    \
        Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.
    \
        Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.
    \
        Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.
    \
        Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.
    \
        Se celerem. Plaut. Se haster.
    \
        Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.
    \
        Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.
    \
        Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?
    \
        Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.
    \
        Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.
    \
        Classem. Caes. Faire une multitude de navires.
    \
        Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.
    \
        Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.
    \
        Cognomen colli. Liu. Surnommer.
    \
        Commentarios. Caes. Faire registres.
    \
        Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.
    \
        Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.
    \
        Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.
    \
        Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.
    \
        Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.
    \
        Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.
    \
        Conceptum. Columel. Concevoir.
    \
        Concilia. Liu. Faire assemblees.
    \
        Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.
    \
        Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.
    \
        Confidentem. Plaut. Enhardir.
    \
        Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.
    \
        Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.
    \
        Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.
    \
        Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.
    \
        Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.
    \
        Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.
    \
        Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.
    \
        Consilium. Liu. Donner conseil et advis.
    \
        Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.
    \
        Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.
    \
        Consulem. Cic. Creer.
    \
        Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.
    \
        Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.
    \
        Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.
    \
        Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.
    \
        Conuitium. Cic. Injurier.
    \
        Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.
    \
        Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.
    \
        Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.
    \
        Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.
    \
        Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.
    \
        Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.
    \
        Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.
    \
        Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.
    \
        Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.
    \
        Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.
    \
        Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.
    \
        De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.
    \
        De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.
    \
        Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.
    \
        Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.
    \
        Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.
    \
        Delectum studiorum. Quintil. Eslire.
    \
        Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.
    \
        Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.
    \
        Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.
    \
        Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.
    \
        Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.
    \
        Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.
    \
        Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.
    \
        Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.
    \
        Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.
    \
        Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.
    \
        Discrimen. Plin. Faire difference.
    \
        Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.
    \
        Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.
    \
        Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.
    \
        Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.
    \
        Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.
    \
        Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.
    \
        Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.
    \
        Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.
    \
        Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.
    \
        Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.
    \
        Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.
    \
        Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.
    \
        Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.
    \
        Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.
    \
        Expectationem. Cic. Mettre en attente.
    \
        Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.
    \
        Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.
    \
        Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.
    \
        Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.
    \
        Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.
    \
        Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.
    \
        Factu facile. Terent. Aisé à faire.
    \
        - fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.
    \
        Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.
    \
        Famam. Quintil. Bailler bruit.
    \
        Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.
    \
        Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.
    \
        Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.
    \
        Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.
    \
        Foedus. Plaut. Faire alliance.
    \
        Formidinem facere. Tacit. Faire paour.
    \
        Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.
    \
        Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.
    \
        Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.
    \
        Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.
    \
        Fugam. Plaut. S'enfuir.
    \
        Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.
    \
        Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.
    \
        Furta. Cic. Desrobber.
    \
        Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.
    \
        Gradum. Cic. Marcher.
    \
        Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.
    \
        Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.
    \
        Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.
    \
        Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.
    \
        Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.
    \
        Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.
    \
        Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.
    \
        Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.
    \
        Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.
    \
        Gratum. Cic. Faire chose aggreable.
    \
        Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.
    \
        Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.
    \
        Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.
    \
        Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.
    \
        Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.
    \
        Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.
    \
        Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.
    \
        Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.
    \
        Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.
    \
        Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.
    \
        Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.
    \
        Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.
    \
        Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.
    \
        Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.
    \
        Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.
    \
        Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.
    \
        Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.
    \
        Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.
    \
        Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.
    \
        In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.
    \
        Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.
    \
        Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.
    \
        Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.
    \
        Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.
    \
        Inducias. Liu. Faire treves.
    \
        Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.
    \
        Initium facere. Cic. Commencer.
    \
        Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.
    \
        Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.
    \
        Insomnia. Plin. Faire resver.
    \
        Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.
    \
        Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.
    \
        Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.
    \
        Introitum. Colum. Entrer.
    \
        Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.
    \
        Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.
    \
        Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.
    \
        Iter. Cic. Aller, Cheminer.
    \
        Iter pedibus. Cic. Aller à pied.
    \
        Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.
    \
        Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.
    \
        Iudicium. Cic. Juger.
    \
        Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.
    \
        Iuramentum. Senec. Jurer.
    \
        Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.
    \
        Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.
    \
        Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.
    \
        Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.
    \
        Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.
    \
        Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.
    \
        Legibus facere. Terent. Selon les loix.
    \
        Lites. Terent. Faire noise.
    \
        Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.
    \
        Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.
    \
        Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.
    \
        Lucrum. Plaut. Gaigner.
    \
        Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.
    \
        Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.
    \
        Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.
    \
        Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.
    \
        Maculas. Plin. Maculer, Tacher.
    \
        Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.
    \
        Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.
    \
        Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.
    \
        Manu factum. Lucret. Faict à la main.
    \
        Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.
    \
        Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.
    \
        Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.
    \
        Mentionem. Plaut. Faire mention.
    \
        Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.
    \
        Messem. Columel. Moissonner.
    \
        Minoris facere. Cic. Moins estimer.
    \
        Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.
    \
        Me missum face. Terent. Laisse moy aller.
    \
        Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.
    \
        Modum. Cic. Tenir mesure.
    \
        Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.
    \
        Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.
    \
        Modos. Terent. Cic. Chanter.
    \
        Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.
    \
        Moram. Plin. iunior. Targer.
    \
        Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.
    \
        Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.
    \
        Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.
    \
        Mortem. Columel. Faire mourir.
    \
        Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.
    \
        Multam. Gell. Encourir une peine indicte.
    \
        Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.
    \
        Munditias. Cato. Nettoyer.
    \
        Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.
    \
        Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.
    \
        Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.
    \
        Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.
    \
        Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.
    \
        Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.
    \
        Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.
    \
        Nobilem. Plin. Donner bruit.
    \
        Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.
    \
        Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.
    \
        Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.
    \
        Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.
    \
        Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.
    \
        Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.
    \
        Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.
    \
        Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.
    \
        Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.
    \
        Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.
    \
        Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.
    \
        Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.
    \
        Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.
    \
        Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.
    \
        Optionem. Cic. Bailler le choix.
    \
        Opus. Terent. Travailler, Labourer.
    \
        Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.
    \
        Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.
    \
        Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.
    \
        Palam aliquid facere. Cic. Publier.
    \
        Par. Plaut. Faire raison.
    \
        Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.
    \
        Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.
    \
        Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.
    \
        Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.
    \
        Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.
    \
        - vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.
    \
        Partes. Cic. Partir.
    \
        Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.
    \
        Partum. Plin. Produire.
    \
        Parui facere. Plaut. Peu estimer.
    \
        Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.
    \
        Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.
    \
        Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.
    \
        Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.
    \
        Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.
    \
        Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.
    \
        - fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.
    \
        Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.
    \
        Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.
    \
        Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.
    \
        Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.
    \
        Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.
    \
        Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.
    \
        Plagam. Cic. Blesser, Navrer.
    \
        Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.
    \
        In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.
    \
        Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.
    \
        Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.
    \
        Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.
    \
        Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.
    \
        Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.
    \
        Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.
    \
        Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.
    \
        Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.
    \
        Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.
    \
        Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.
    \
        Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.
    \
        Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.
    \
        Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.
    \
        Precationes. Liu. Prier.
    \
        Pretium. Plin. Priser.
    \
        Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.
    \
        Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.
    \
        Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.
    \
        Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.
    \
        Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.
    \
        Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.
    \
        Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.
    \
        Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.
    \
        Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.
    \
        Pugnum. Cic. Fermer la main.
    \
        Quaestum. Terent. Gaigner.
    \
        Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.
    \
        Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.
    \
        Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.
    \
        Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?
    \
        Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?
    \
        Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.
    \
        Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?
    \
        Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.
    \
        Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.
    \
        Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.
    \
        Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.
    \
        Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.
    \
        Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.
    \
        Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.
    \
        Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.
    \
        Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.
    \
        Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.
    \
        Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.
    \
        Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.
    \
        Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.
    \
        Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.
    \
        Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.
    \
        Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.
    \
        Reuersionem. Plaut. Retourner.
    \
        Reum. Cic. Accuser.
    \
        Risum. Quintil. Faire rire.
    \
        Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.
    \
        Salutationem. Hirt. Saluer.
    \
        Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.
    \
        Sanum Plaut. Guarir.
    \
        Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.
    \
        Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.
    \
        Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.
    \
        Scire facere. Plaut. Faire scavoir.
    \
        Scriptum facere. Liu. Estre greffier.
    \
        Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.
    \
        Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.
    \
        Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.
    \
        Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.
    \
        Sementem. Liu. Semer.
    \
        Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.
    \
        Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.
    \
        Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.
    \
        Significationem. Caes. Faire signe.
    \
        Silentium. Plaut. Se taire.
    \
        Fac silentium. Plaut. Tais toy.
    \
        Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.
    \
        Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.
    \
        Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.
    \
        Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.
    \
        Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.
    \
        Somnum. Plin. Faire dormir.
    \
        Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.
    \
        Spem. Liu. Donner esperance.
    \
        Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.
    \
        Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.
    \
        Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.
    \
        Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.
    \
        Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.
    \
        Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.
    \
        Stomachum alicui. Cic. Faire despit.
    \
        Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.
    \
        Suauium alicui. Plaut. Baiser.
    \
        Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.
    \
        Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.
    \
        Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.
    \
        Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.
    \
        Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.
    \
        Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.
    \
        Terrorem. Liu. Espovanter.
    \
        Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.
    \
        Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.
    \
        Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.
    \
        Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.
    \
        Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.
    \
        Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.
    \
        Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.
    \
        Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.
    \
        Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.
    \
        Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.
    \
        Tussim. Sene. Engendrer la toux.
    \
        Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.
    \
        Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.
    \
        Vecturam. Quintil. Estre voicturier.
    \
        Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.
    \
        Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.
    \
        Ventum. Plaut. Esventer.
    \
        Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.
    \
        Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.
    \
        Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.
    \
        Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.
    \
        Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.
    \
        Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.
    \
        Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.
    \
        Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.
    \
        Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.
    \
        Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.
    \
        Victoriam. Plin. Vaincre.
    \
        Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.
    \
        Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.
    \
        Vindemiam. Varro. Vendenger.
    \
        Vires. Quintil. S'enforcir.
    \
        Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.
    \
        Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.
    \
        Voces. Gell. Parler.
    \
        Vota. Cic. Faire prieres et supplications.
    \
        Vrinam facere. Colum. Pisser.
    \
        Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.
    \
        Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.
    \
        Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.
    \
        Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.
    \
        Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.
    \
        Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.
    \
        Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.
    \
        Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.
    \
        Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.
    \
        Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force.

    Dictionarium latinogallicum > facio

  • 5 facio

    fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)
    1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)
    quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого
    2) воспитывать, формировать ( mores Sen)
    3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)
    f. verba C, Lговорить
    5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)
    6) грам. образовывать (cado facit cecidi, spondeospopondi, pingo — pinxi etc. Q)
    7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)
    f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.
    8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)
    alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.
    f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)
    f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.
    9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)
    10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)
    11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогать
    nec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода
    12) быть полезным, иметь значение
    13) давать (alicui suavium Pl, cognomen alicui L; alicui otia V)
    gratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность
    14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)
    15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)
    corpus f. CC, Phполнеть
    16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)
    17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)
    18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)
    19) проводить (annum in aliquā re Dig; aliquot dies unā Sen)
    20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)
    21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)
    gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.
    22) заниматься (какой-л. профессией)
    medicinam f. alicui C — лечить кого-л.
    23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)
    24) заключать (pacem, indutias C)
    25) совершать, осуществлять, проводить
    f. bellum Csначинать войну или Cs, C вести войну
    fugam f. Sl, Lобращать и обращаться в бегство
    f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.
    26) выполнять (promissa C; imperata Cs)
    27) устраивать (cenas, ludos C)
    28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)
    f. fletum C и f. flere Oдоводить до слёз
    fidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)
    29) обусловливать, создавать
    quid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти
    30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)
    f. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться
    31) допускать, (пред)полагать, воображать
    fac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём месте
    se f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)
    32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)
    f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственности
    aliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетели
    se aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)
    33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)
    aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность
    34) делать чьим-л. достоянием, присваивать
    optionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выбор
    aliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.
    aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимость
    aliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй
    35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)
    aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.
    36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)
    37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)
    se intra limen f. Apпереступить порог
    38) pass. (см. fīo) бывать, случаться, происходить
    incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаете
    f. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма
    40) euph.
    si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)
    suae rei causā f. Ptventrem exonerare
    f. Ctl, Pers, J, O, Pt, Mconcumbere
    41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)
    fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)

    Латинско-русский словарь > facio

  • 6 consequor

    consequor, sequi, secutus sum (sequutus sum) - tr. et intr. - [st2]1 [-] suivre, aller après. [st2]2 [-] poursuivre. [st2]3 [-] suivre, venir après, venir ensuite. [st2]4 [-] être la conséquence de, s'ensuivre, résulter. [st2]5 [-] suivre, se conformer. [st2]6 [-] atteindre, rejoindre, rattraper. [st2]7 [-] acquérir, parvenir à, obtenir (un résultat). [st2]8 [-] échoir à (avec un sujet de ch.), arriver (comme conséquence). [st2]9 [-] atteindre (en mérite), égaler. [st2]10 [-] atteindre (par les sens, par la pensée ou par la parole), concevoir, comprendre, exprimer.    - quod dictum invidia consecuta est, Nep.: parole qui eut pour conséquence de le rendre odieux.    - has prosperas res consecuta est subita mutatio, Nep. Dion. 6, 1: de ce bonheur résulta un changement soudain.    - consequi aliquid ab aliquo: obtenir qqch. de qqn.    - consequi aliquid ex re: retirer qqch. de qqch.    - hoc consequi ut: obtenir ce résultat que.    - hoc consequi ne: obtenir ce résultat d’empêcher que.    - nec, si id ipsi minus consequi possumus, idcirco minus id ita faciendum esse sentimus, Cic. Tusc. 2, 8: et si nous ne pouvons pas personnellement y parvenir, nous ne voyons pas pour autant qu'on ne doive pas le faire.    - consequi amplissimos honores: arriver aux plus grands honneurs.
    * * *
    consequor, sequi, secutus sum (sequutus sum) - tr. et intr. - [st2]1 [-] suivre, aller après. [st2]2 [-] poursuivre. [st2]3 [-] suivre, venir après, venir ensuite. [st2]4 [-] être la conséquence de, s'ensuivre, résulter. [st2]5 [-] suivre, se conformer. [st2]6 [-] atteindre, rejoindre, rattraper. [st2]7 [-] acquérir, parvenir à, obtenir (un résultat). [st2]8 [-] échoir à (avec un sujet de ch.), arriver (comme conséquence). [st2]9 [-] atteindre (en mérite), égaler. [st2]10 [-] atteindre (par les sens, par la pensée ou par la parole), concevoir, comprendre, exprimer.    - quod dictum invidia consecuta est, Nep.: parole qui eut pour conséquence de le rendre odieux.    - has prosperas res consecuta est subita mutatio, Nep. Dion. 6, 1: de ce bonheur résulta un changement soudain.    - consequi aliquid ab aliquo: obtenir qqch. de qqn.    - consequi aliquid ex re: retirer qqch. de qqch.    - hoc consequi ut: obtenir ce résultat que.    - hoc consequi ne: obtenir ce résultat d’empêcher que.    - nec, si id ipsi minus consequi possumus, idcirco minus id ita faciendum esse sentimus, Cic. Tusc. 2, 8: et si nous ne pouvons pas personnellement y parvenir, nous ne voyons pas pour autant qu'on ne doive pas le faire.    - consequi amplissimos honores: arriver aux plus grands honneurs.
    * * *
        Consequor, penul. corr. consequeris, consequutus sum, consequi. Caesar. Suyvre et aller apres, Suyvre de pres.
    \
        Consequi gradu vocem. Plaut. Suyvre aucun selon que sa voix nous monstre où il est.
    \
        Consequi aliquem. Cic. Rataindre aucun et acconsuyvre.
    \
        Cursu feras consequi. Seneca. Rataindre à la course.
    \
        Consequi aliquem itinere. Cic. Rataindre en cheminant.
    \
        Aliquem certamine consequi. Virgil. Vaincre, Surmonter.
    \
        Consequi. Terentius, Vbi animus semel se cupiditate deuincit mala, Necesse est consilia consequi consimilia. Que semblables conseils s'en ensuyvent.
    \
        Annus qui consequitur. Cic. L'annee ensuyvant.
    \
        Consequi videtur vt doceamus, etc. Author ad Herennium. Il semble qu'il s'ensuyve, etc.
    \
        Proximo, altero, tertio, denique reliquis consequutis diebus. Cic. Les autres jours ensuyvants.
    \
        Consequuta est mors matrem ex aegritudine. Terent. Elle a esté si malade que la mort en est ensuyvie.
    \
        Consequi, per translationem. Cic. Parvenir à ses attentes, Venir au dessus ou à chef de ses besongnes et entreprinses, Obtenir, Gaigner.
    \
        Quod ad popularem rationem attinet, hoc videmur esse consequuti, vt nequid agi cum populo sine vi possit. Cic. Nous avons gaigné ce poinct.
    \
        Animo aliquid consequi. Cic. Comprendre en son esprit.
    \
        Quantum coniectura consequebar. Cic. Selon que je povoye comprendre par conjectures.
    \
        Siquid dicendo consequi possum. Cic. S'il y a en moy aucune vertu et faculté de bien parler, et povoir d'expliquer un plaidoyer, Si je puis faire quelque chose par bien parler.
    \
        Dictis omnia consequi. Ouid. Dire tout.
    \
        Memoria consequi aliquid. Cic. Avoir souvenance de quelque chose. \ Consequi aliquid nutu ab aliquo. Cic. Obtenir.
    \
        Aliquid verbis. Cic. Quanta et qualia sunt, verbis consequi non possum. Je ne scauroye dire ne exprimer.
    \
        Commodum. Quintil. Recevoir prouffit.
    \
        Dignitatem et gloriam consequi. Cic. Acquerir.
    \
        Famam malignitatis consequi. Plin. iunior. Venir à avoir bruit d'estre fascheux, rude, difficile, et ennuyeux, Gaigner le bruit et renommee d'estre, etc.
    \
        Amplissimum fructum consequi. Cic. Recevoir.
    \
        Omni cura et industria gloriam consequi. Cic. Acquerir.
    \
        Ne illam quidem consequuntur, quam putant, gratiam. Cic. On ne leur en scait pas tel gré qu'ils pensent, Ils ne gaignent pas la grace des gens comme ils pensent.
    \
        Laudem ab aliquo consequi. Plin. iunior. Recevoir.
    \
        Magistratum aliquem consequi. Cic. Obtenir.
    \
        Magnitudinem, multitudinemque beneficiorum alicuius enumerare aut consequi non posse. Cic. Dire, ou Nombrer.
    \
        Opes quammaximas consequi. Cic. Gaigner, Acquerir grandes richesses.
    \
        Questum. Cic. Faire gaing.
    \
        Erga se studium alicuius, alterius commendatione consequi. Cic. Gaigner la faveur et amitié, etc.
    \
        Idem vitium consequuntur. Quintil. Ils encourent le mesme vice.
    \
        Ille me in Tribunatu liberorum iure praecessit: ego illum in Praetura sum consequutus. Plin. Il a esté plus tost Tribun que moy par le benefice et nombre de ses enfans, mais je l'ay attaint quand c'est venu à la Preture, et l'avons esté ensemble.
    \
        In libro suo aliquem consequi. Cic. Suyvre, Imiter.
    \
        Institutum suum consequi. Cic. Suum quoddam institutum consequuntur. Poursuyvent une facon de faire qui leur est propre.
    \
        Morem aliquem. Cic. Eum morem consequar. Je suyvray ceste maniere de faire.

    Dictionarium latinogallicum > consequor

  • 7 facio

    făcĭo, feci, factum, 3, v. a. and n.; in pass.: fio, factus, fieri ( imper. usually fac, but the arch form face is freq., esp. in Plaut. and Ter., as Plaut. As. prol. 4; 1, 1, 77; id. Aul. 2, 1, 30; id. Cist. 2, 1, 28; id. Ep. 1, 1, 37; 2, 2, 117; id. Most. 3, 2, 167 et saep.; Ter. And. 4, 1, 57; 4, 2, 29; 5, 1, 2; 14; id. Eun. 1, 2, 10 al.; Cato, R. R. 23, 1; 26; 32 al.; Cat. 63, 78; 79; 82; Ov. Med. fac. 60; Val. Fl. 7, 179 al.; futur. facie for faciam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. dico, init., and the letter e:

    faxo,

    Plaut. Am. 1, 1, 199; 2, 1, 42; 3, 3, 17; 3, 4, 14; 5, 1, 55 et saep.; Ter. And. 5, 2, 13; id. Eun. 2, 2, 54; 4, 3, 21 al.; Verg. A. 9, 154; 12, 316; Ov. M. 3, 271; 12, 594: faxim, Enn. ap. Non. 507, 23; Plaut. Am. 1, 3, 13; id. Aul. 3, 2, 6; 3, 5, 20 al.; Ter. And. 4, 4, 14; id. Heaut. 1, 2, 13:

    faxis,

    Hor. S. 2, 3, 38; Sil. 15, 362: faxit, Lex Numae in Paul. ex Fest. s. v. ALIVTA, p. 6 Mull.; Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 12; Plaut. Capt. 3, 4, 90; 3, 5, 54; id. Cas. 3, 5, 6 al.; Ter. Heaut. 1, 2, 24; id. Phorm. 3, 3, 21:

    faximus,

    Plaut. Truc. 1, 1, 40: faxitis, an old form in Liv. 23, 11, 2; 25, 12, 10; 29, 27, 3:

    faxint,

    Plaut. Am. 2, 1, 85; id. Aul. 2, 1, 27; 2, 2, 79 al.; Ter. Heaut. 1, 1, 109; id. Hec. 1, 2, 27; 3, 2, 19; Cic. Verr. 2, 3, 35, § 81; id. Fam. 14, 3, 3.—In pass. imper.:

    fi,

    Plaut. Curc. 1, 1, 87; Hor. S. 2, 5, 38; Pers. 1, 1, 39:

    fite,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89 al. — Indic.: facitur, Nigid. ap. Non. 507, 15: fitur, Cato ap. Prisc. p. 789:

    fiebantur,

    id. ib.: fitum est, Liv. Andron. ap. Non. 475, 16.— Subj.: faciatur, Titin. ib.— Inf.: fiere, Enn. ap. Charis. p. 75 P.; Ann. v. 15, ed. Vahl.; Laev. ap. Gell. 19, 7, 10.—On the long i of fit, v. Ritschl, prol. p. 184, and cf. Plaut. Capt. prol. 25: ut fit in bello) [prob. root bha-; Sanscr. bhasas, light; Gr. pha-, in phainô, phêmi; cf. fax, facetiae, facilis, Corss. Ausspr. 1, 423.—But Curt. refers facio to root the- (strengthened THEK), Griech. Etym. p. 64], to make in all senses, to do, perform, accomplish, prepare, produce, bring to pass, cause, effect, create, commit, perpetrate, form, fashion, etc. (cf. in gen.:

    ago, factito, reddo, operor, tracto): verbum facere omnem omnino faciendi causam complectitur, donandi, solvendi, judicandi, ambulandi, numerandi,

    Dig. 50, 16, 218.
    I.
    Act.
    A.
    In gen.
    (α).
    With acc.: ut faber, cum quid aedificaturus est, non ipse facit materiam, sed ea utitur, quae sit parata, etc.... Quod si non est a deo materia facta, ne terra quidem et aqua et aer et ignis a deo factus est, Cic. N. D. Fragm. ap. Lact. 2, 8 (Cic. ed. Bait. 7, p. 121):

    sphaera ab Archimede facta,

    Cic. Rep. 1, 14:

    fecitque idem et sepsit de manubiis comitium et curiam,

    id. ib. 2, 17:

    aedem,

    id. ib. 2, 20:

    pontem in Arari faciundum curat,

    Caes. B. G. 1, 13, 1:

    castra,

    id. ib. 1, 48, 2; Cic. Fam. 15, 4, 4:

    faber vasculum fecit,

    Quint. 7, 10, 9:

    classem,

    Caes. B. G. 4, 21, 4:

    cenas et facere et obire,

    Cic. Att. 9, 13, 6:

    ignem lignis viridibus,

    id. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    poema,

    to compose, id. Pis. 29, 70:

    carmina,

    Juv. 7, 28:

    versus,

    id. 7, 38:

    sermonem,

    Cic. Fam. 9, 8, 1; cf.

    litteram,

    id. Ac. 2, 2, 6: ludos, to celebrate, exhibit = edere, id. Rep. 2, 20; id. Att. 15, 10;

    also i. q. ludificari,

    Plaut. Capt. 3, 4, 47:

    sementes,

    i. e. to sow, Caes. B. G. 1, 3, 1:

    messem,

    Col. 2, 10, 28:

    pecuniam,

    to make, acquire, Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    manum (with parare copias),

    to collect, prepare, id. Caecin. 12, 33; so,

    cohortes,

    Caes. B. C. 3, 87, 4:

    exercitum,

    Vell. 2, 109, 2; and:

    auxilia mercede,

    Tac. A. 6, 33:

    iter,

    Cic. Att. 3, 1; id. Planc. 26, 65; id. Div. 1, 33, 73 et saep.; cf.

    also the phrases: aditum sibi ad aures,

    Quint. 4, 1, 46:

    admirationem alicujus rei alicui,

    to excite, Liv. 25, 11, 18; Sen. Ep. 115:

    aes alienum,

    Cic. Att. 13, 46, 4; Liv. 2, 23, 5; Sen. Ep. 119, 1:

    alienationem disjunctionemque,

    Cic. Lael. 21, 76:

    animum alicui,

    Liv. 25, 11, 10:

    arbitrium de aliquo,

    to decide, Hor. C. 4, 7, 21;

    opp. arbitrium alicui in aliqua re,

    i. e. to leave the decision to one, Liv. 43, 15, 5:

    audaciam hosti,

    id. 29, 34, 10:

    audientiam orationi,

    Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

    auspicium alicui,

    Liv. 1, 34, 9; Hor. Ep. 1, 1, 86:

    auctoritatem,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 43:

    bellum,

    Cic. Off. 1, 11, 35; Caes. B. G. 3, 29, 2:

    multa bona alicui,

    Plaut. Poen. 5, 4, 46:

    castra,

    to pitch, Tac. H. 5, 1:

    caulem,

    to form, Col. Arb. 54:

    clamores,

    to make, raise, Cic. Brut. 95, 326:

    cognomen alicui,

    to give, Liv. 1, 3, 9:

    commercium sermonis,

    id. 5, 15, 5:

    concitationes,

    Caes. B. C. 3, 106 fin.:

    conjurationes,

    to form, id. B. G. 4, 30 fin.:

    consuetudinem alicui cum altero,

    Cic. Fam. 13, 23, 1:

    consilia alicui,

    Liv. 35, 42, 8:

    contentionem cum aliquo,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    controversiam,

    to occasion, id. Or. 34, 121:

    convicium magnum alicui,

    id. Fam. 10, 16, 1:

    copiam pugnandi militibus,

    Liv. 7, 13, 10:

    corpus,

    to grow fat, corpulent, Cels. 7, 3 fin.; Phaedr. 3, 7, 5:

    curam,

    Tac. A. 3, 52:

    damnum,

    to suffer, Cic. Brut. 33, 125:

    detrimentum,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 20:

    desiderium alicujus, rei alicui,

    Liv. 3, 34, 7; 7, 24, 10:

    dicta,

    Ov. F. 2, 375; 3, 515:

    difficultatem,

    Quint. 10, 3, 10 and 16:

    discordiam,

    to cause, Tac. H. 3, 48:

    discrimen,

    Quint. 7, 2, 14; 11, 1, 43:

    disjunctionem (with alienationem),

    Cic. Lael. 21, 76:

    dolorem alicui,

    id. Att. 11, 8, 2:

    dulcedinem,

    Sen. Ep. 111:

    eloquentiam alicui (ira),

    Quint. 6, 2, 26:

    epigramma,

    to write, Cic. Arch. 10, 25:

    errorem,

    Sen. Ep. 67:

    eruptiones ex oppido,

    Caes. B. C. 2, 2, 5:

    exemplum,

    Quint. 5, 2, 2: exempla = edere or statuere, Plaut. Most. 5, 1, 66. exercitum, to raise, muster, Tac. A. 6, 33:

    exspectationem,

    Quint. 9, 2, 23:

    facinus,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 1; Cic. Fin. 2, 29, 95; Tac. A. 12, 31:

    facultatem recte judicandi alicui,

    Cic. Verr. 2, 2, 73, § 179:

    fallaciam,

    Ter. And. 1, 8, 7:

    famam ingenii,

    Quint. 11, 2, 46:

    fastidium,

    Liv. 3, 1, 7:

    favorem alicui,

    id. 42, 14, 10; Quint. 4, 1, 33:

    fidem alicui,

    Cic. Cat. 3, 2, 4; id. Att. 7, 8, 1; Quint. 6, 2, 18:

    finem,

    Cic. Att. 16, 16, 16; id. Rep. 2, 44:

    formidinem,

    to excite, Tac. H. 3, 10:

    fortunam magnam (with parare),

    Liv. 24, 22, 9:

    fraudem,

    Plaut. Mil. 2, 2, 9; Cic. Att. 4, 12:

    fugam fecerunt, stronger than fugerunt,

    Liv. 8, 9, 12 Weissenb.; Sall. J. 53, 3;

    but: cum fugam in regia fecisset (sc. ceterorum),

    Liv. 1, 56, 4; so,

    fugam facere = fugare,

    id. 21, 5, 16; 21, 52, 10:

    fugam hostium facere,

    id. 22, 24, 8; 26, 4, 8 al.:

    gestum vultu,

    Quint. 11, 3, 71:

    gradum,

    Cic. de Or. 2, 61, 249; id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8:

    gratiam alicujus rei,

    Liv. 3, 56, 4; 8, 34, 3:

    gratulationem alicui,

    Cic. Fam. 11, 18, 3; Sen. Ep. 6:

    gratum alicui,

    Ter. Eun. 4, 4, 56; Cic. Rep. 1, 21; cf.:

    gratissimum alicui,

    id. Fam. 7, 21 fin.:

    histrioniam,

    Plaut. Am. prol. 152:

    homicidium,

    to commit, Quint. 5, 9, 9:

    hospitium cum aliquo,

    Cic. Balb. 18, 42:

    imperata,

    Caes. B. G. 2, 3, 3:

    impetum in hostem,

    Cic. Fin. 1, 10, 34; Liv. 25, 11, 2:

    incursionem,

    Liv. 3, 38, 3:

    indicium,

    Cic. Verr. 2, 1, 57, § 150:

    inducias,

    id. Phil. 8, 7, 20:

    initium,

    to begin, id. Agr. 2, 29, 79; cf.:

    initia ab aliquo,

    id. Rep. 1, 19:

    injuriam,

    id. ib. 3, 14 (opp. accipere); Caes. B. G. 1, 36, 4; Quint. 3, 6, 49; 10, 1, 115:

    insidias alicui,

    Cic. Mil. 9, 23:

    iram,

    Quint. 6, 1, 14:

    jacturam,

    Cic. Off. 3, 23, 89; id. Fin. 2, 24, 79; Caes. B. G. 7, 77, 7:

    judicium,

    Cic. Att. 7, 23, 2:

    judicatum,

    to execute, id. Fl. 20, 48:

    jus alicui,

    Liv. 32, 13, 6:

    jussa,

    Ov. F. 1, 379:

    laetitiam,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    largitiones,

    id. Tusc. 3, 20, 48:

    locum poetarum mendacio,

    Curt. 3, 1, 4:

    locum alicui rei,

    Cels. 2, 14 fin.; 7, 4, 3; Curt. 4, 11, 8; Sen. Ep. 91, 13 et saep.:

    longius,

    Cic. Leg. 1, 7, 22 al.:

    valde magnum,

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    medicinam alicui,

    to administer, id. Fam. 14, 7:

    memoriam,

    Quint. 11, 2, 4:

    mentionem,

    Cic. Q. Fr. 2, 11, 2:

    metum,

    to excite, Tac. A. 6, 36:

    turbida lux metum insidiarum faciebat,

    suggested, Liv. 10, 33, 5:

    metum alicui,

    id. 9, 41, 11:

    missum aliquem,

    Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:

    modum irae,

    Liv. 4, 50, 4:

    moram,

    Cic. Att. 16, 2, 1; Plaut. Most. 1, 1, 72:

    morem alicujus rei sibi,

    Liv. 35, 35, 13:

    motus,

    id. 28, 46, 8: multam alicui, Cato ap. Gell. 11, 1, 6:

    munditias,

    id. R. R. 2, 4:

    mutationem,

    Cic. Sest. 12, 27; id. Off. 1, 33, 120:

    multa alicui,

    id. Q. Fr. 3, 1, 5, § 16:

    naufragium,

    to suffer, id. Fam. 16, 9, 1:

    negotium alicui,

    to give to do, make trouble for, Quint. 5, 12, 13; Just. 21, 4, 4:

    nomen alicui,

    Liv. 8, 15, 8; cf.

    nomina,

    to incur debts, Cic. Off. 3, 14, 59:

    odium vitae,

    Plin. 20, 18, 76, § 199:

    officium suum,

    Ter. Phorm. 4, 5, 12:

    omnia amici causa,

    Cic. Lael. 10, 35; id. Fam. 5, 11, 2:

    opinionem alicui,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    orationem,

    id. de Or. 1, 14, 63; id. Brut. 8, 30; id. Or. 51, 172:

    otia alicui,

    to grant, Verg. E. 1, 6:

    pacem,

    to conclude, Cic. Off. 3, 30, 109:

    pecuniam ex aliqua re,

    id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    periculum,

    Ter. Eun. 3, 2, 23; id. Heaut. 2, 1, 9; Tac. A. 13, 33; 16, 19; Sall. C. 33, 1: perniciem alicui, to cause, = parare, Tac. H. 2, 70:

    planum,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54:

    potestatem,

    id. Cat. 3, 5, 11; id. Rep. 2, 28:

    praedam,

    Caes. B. G. 4, 34, 5; Cic. Verr. 2, 1, 60, § 156; Plaut. Poen. 3, 6, 8:

    praedas ab aliquo,

    Nep. Chabr. 2, 2:

    proelium,

    to join, Caes. B. G. 1, 13; Cic. Deiot. 5, 13; Liv. 25, 1, 5; Tac. H. 4, 79; id. A. 12, 40:

    promissum,

    Cic. Off. 3, 25, 95:

    pudorem,

    Liv. 3, 31, 3:

    ratum,

    id. 28, 39, 16:

    rem,

    Ter. Ad. 2, 2, 12:

    reum,

    to accuse, Cic. Verr. 2, 2, 38: risum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1; Quint. 6, 1, 40; 48:

    scelus,

    to commit, Tac. H. 1, 40:

    securitatem alicui,

    Liv. 36, 41, 1:

    sermonem,

    Cic. Verr. 2, 1, 26, § 66:

    significationem ignibus,

    Caes. B. G. 2, 33, 3:

    silentium,

    Liv. 24, 7, 12:

    somnum,

    to induce, Juv. 3, 282:

    spem,

    Cic. Att. 3, 16; Liv. 30, 3, 7:

    spiritus,

    id. 30, 11, 3:

    stercus,

    Col. 2, 15:

    stipendia,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27, 1; 5, 7, 5:

    stomachum alicui,

    Cic. Att. 5, 11, 2; id. Fam. 1, 9, 10:

    suavium alicui,

    Plaut. As. 4, 1, 53:

    suspicionem,

    Cic. Fl. 33, 83:

    taedium alicujus rei,

    Liv. 4, 57, 11:

    terrorem iis,

    to inflict, id. 10, 25, 8:

    timorem,

    to excite, id. 6, 28, 8:

    mihi timorem,

    Cic. Fam. 10, 18, 2:

    totum,

    Dig. 28, 5, 35:

    transitum alicui,

    Liv. 26, 25, 3:

    turbam,

    Ter. Eun. 4, 1, 2:

    urinam,

    Col. 6, 19:

    usum,

    Quint. 10, 3, 28:

    vadimonium,

    Cic. Quint. 18, 57:

    verbum, verba,

    to speak, talk, id. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    verbum,

    to invent, id. Fin. 3, 15, 51:

    versus,

    id. Q. Fr. 3, 5:

    vestigium,

    id. Rab. Post. 17, 47: viam [p. 717] sibi, Liv. 3, 5, 6:

    vim alicui or in aliquem,

    id. 38, 24, 4; 3, 5, 5:

    vires,

    to get, acquire, Quint. 10, 3, 3:

    vitium,

    Cic. Top. 3, 15 al. —
    (β).
    With ut, ne, quin, or the simple subj.:

    faciam, ut ejus diei locique meique semper meminerit,

    Plaut. Capt. 4, 2, 20:

    facere ut remigret domum,

    id. Pers. 4, 6, 3; id. Capt. 3, 4, 78; 4, 2, 77:

    ea, quantum potui, feci, ut essent nota nostris,

    Cic. Ac. 1, 2, 8:

    facito, ut sciam,

    id. Att. 2, 4, 4:

    non potuisti ullo modo facere, ut mihi illam epistolam non mitteres,

    id. ib. 11, 21, 1:

    si facis ut patriae sit idoneus,

    Juv. 14, 71:

    ut nihil ad te dem litterarum facere non possum,

    Cic. Ac. 8, 14, 1; for which, with quin:

    facere non possum, quin ad te mittam,

    I cannot forbear sending, id. ib. 12, 27, 2:

    fecisti, ut ne cui maeror tuus calamitatem afferret,

    id. Clu. 60, 168:

    fac, ne quid aliud cures,

    id. Fam. 16, 11, 1:

    domi assitis, facite,

    Ter. Eun. 3, 2, 53:

    fac fidele sis fidelis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 79:

    fac cupidus mei videndi sis,

    Cic. Fam. 5, 21, 5:

    fac cogites,

    id. ib. 11, 3, 4.—In pass.:

    fieri potest, ut recte quis sentiat, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 3, 6: potest fieri, ut iratus dixerit, etc., Crass. ap. Cic. de Or. 2, 70, 285:

    nec fieri possit, ut non statim alienatio facienda sit,

    id. Lael. 21, 76; so with ut non, id. Verr. 2, 2, 77, § 190 (Zumpt, Gram. § 539).—
    (γ).
    With inf. = efficere, curare, to cause (rare):

    nulla res magis talis oratores videri facit,

    Cic. Brut. 38, 142; Pall. 6, 12:

    aspectus arborum macrescere facit volucres inclusas,

    Varr. R. R. 3, 5, 3; Sall. Fragm. ap. Sen. Ep. 114:

    qui nati coram me cernere letum Fecisti,

    Verg. A. 2, 539; Ov. H. 17, 174:

    mel ter infervere facito,

    Col. 12, 38, 5 (perh. also in Ov. H. 6, 100, instead of favet, v. Loers. ad h. l.; cf. infra, B. 4.).—
    (δ).
    Absol.:

    ego plus, quam feci, facere non possum,

    Cic. Fam. 11, 14, 3:

    faciam, ut potero, Laeli,

    id. de Sen. 3, 7; cf. id. Rep. 1, 24:

    noli putare, pigritia me facere, quod non mea manu scribam,

    id. Att. 16, 15, 1; so,

    facere = hoc or id facere,

    Lucr. 4, 1112 (cf. Munro ad loc.); 1153: vereor ne a te rursus dissentiam. M. Non facies, Quinte, Cic. Leg. 3, 15, 33;

    so after scribam,

    id. Att. 16, 16, 15:

    nominaverunt,

    id. Rep. 2, 28, 50;

    after disserere: tu mihi videris utrumque facturus,

    id. ib. 2, 11, 22;

    after fingere: ut facit apud Platonem Socrates,

    id. ib.:

    necesse erit uti epilogis, ut in Verrem Cicero fecit,

    Quint. 6, 1, 54:

    qui dicere ac facere doceat,

    id. 2, 3, 11:

    faciant equites,

    Juv. 7, 14; Liv. 42, 37, 6:

    petis ut libellos meos recognoscendos curem. Faciam,

    Plin. Ep. 4, 26, 1; 5, 1, 4 et saep. (cf. the use of facio, as neutr., to resume or recall the meaning of another verb, v. II. E. infra; between that use and this no line can be drawn).
    B.
    In partic.
    1.
    With a double object, to make a thing into something, to render it something:

    senatum bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    te disertum,

    id. ib. 2, 39 fin.:

    iratum adversario judicem,

    id. de Or. 1, 51, 220:

    heredem filiam,

    to appoint, constitute, id. Verr. 2, 1, 43, § 111:

    aliquem regem,

    Just. 9, 6:

    aliquem ludos,

    Plaut. Aul. 2, 2, 75:

    aliquem absentem rei capitalis reum,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 93:

    animum dubium,

    id. de Imp. Pomp. 10, 27:

    injurias irritas,

    id. Verr. 2, 2, 26, § 63:

    vectigalia sibi deteriora,

    Caes. B. G. 1, 36, 4:

    hi consules facti sunt,

    Cic. de Sen. 5, 14:

    disciplina doctior facta civitas,

    id. Rep. 2, 19:

    di ex hominibus facti,

    id. ib. 2, 10; cf.:

    tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti,

    Sall. J. 10, 2.—In pass.:

    quo tibi sumere depositum clavum fierique tribuno?

    to become a tribune, Hor. S. 1, 6, 25.—
    2.
    to value, esteem, regard a person or thing in any manner (like the Engl. make, in the phrase to make much of).—Esp. with gen. pretii:

    in quo perspicere posses, quanti te, quanti Pompeium, quem unum ex omnibus facio, ut debeo, plurimi, quanti Brutum facerem,

    Cic. Fam. 3, 10, 2:

    te quotidie pluris feci,

    id. ib. 3, 4, 2:

    voluptatem virtus minimi facit,

    id. Fin. 2, 13, 42:

    dolorem nihili facere,

    to care nothing for, to despise, id. ib. 27, 88:

    nihili facio scire,

    Plaut. Pers. 2, 2, 42:

    negat se magni facere, utrum, etc.,

    Quint. 11, 1, 38:

    parum id facio,

    Sall. J. 85, 31: si illi aliter nos faciant quam aequum sit. Plaut. Stich. 1, 1, 43.—
    3.
    With gen., to make a thing the property of a person, subject it to him: omnia, quae mulieris fuerunt, viri fiunt, Cic. Top. 4, 23.—Esp.: facere aliquid dicionis alicujus, to reduce to subjection under a person or power:

    omnem oram Romanae dicionis fecit,

    Liv. 21, 60, 3:

    dicionis alienae facti,

    id. 1, 25, 13; 5, 27, 14; cf.: ut munus imperii beneficii sui faceret, to make it ( seem) his own bounty, Just. 13, 4, 9:

    ne delecto imperatore alio sui muneris rempublicam faceret,

    Tac. A. 15, 52.—
    4.
    To represent a thing in any manner, to feign, assert, say. —Constr. with acc. and adj. or part., or with acc. and inf.
    (α).
    Acc. and part.:

    in eo libro, ubi se exeuntem e senatu et cum Pansa colloquentem facit,

    id. Brut. 60, 218:

    Xenophon facit... Socratem disputantem,

    id. N. D. 1, 12, 31; cf.:

    ejus (Socratis) oratio, qua facit eum Plato usum apud judices,

    id. Tusc. 1, 40 fin. al.—
    (β).
    Acc. and inf.:

    qui nuper fecit servo currenti in via decesse populum,

    Ter. Heaut. prol. 31:

    fecerat et fetam procubuisse lupam,

    Verg. A. 8, 630; cf. Ov. M. 6, 109, v. Bach ad h. l.:

    poetae impendere apud inferos saxum Tantalo faciunt,

    Cic. Tusc. 4, 16, 35:

    quem (Herculem) Homerus apud inferos conveniri facit ab Ulixe,

    id. N. D. 3, 16, 41:

    Plato construi a deo mundum facit,

    id. ib. 1, 8, 19:

    Plato Isocratem laudari fecit a Socrate,

    id. Opt. Gen. 6, 17; id. Brut. 38, 142:

    M. Cicero dicere facit C. Laelium,

    Gell. 17, 5, 1:

    caput esse faciunt ea, quae perspicua dicunt,

    Cic. Fia. 4, 4, 8, v. Madv. ad h. l.—
    (γ).
    In double construction:

    Polyphemum Homerus cum ariete colloquentem facit ejusque laudare fortunas,

    Cic. Tusc. 5, 39 fin.
    5.
    To make believe, to pretend:

    facio me alias res agere,

    Cic. Fam. 15, 18:

    cum verbis se locupletem faceret,

    id. Fl. 20:

    me unum ex iis feci, qui, etc.,

    id. Planc. 27, 65.—
    6.
    Hypothetically in the imper. fac, suppose, assume:

    fac, quaeso, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1; cf.:

    fac potuisse,

    id. Phil. 2, 3, 5:

    fac animos non remanere post mortem,

    id. Tusc. 1, 34, 82; 1, 29, 70:

    fac velit,

    Stat. Ach. 2, 241:

    fac velle,

    Verg. A. 4, 540.—
    7.
    In mercant. lang., to practise, exercise, follow any trade or profession:

    cum mercaturas facerent,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72:

    naviculariam,

    id. ib. 2, 5, 18, §

    46: argentariam,

    id. ib. 2, 5, 49, § 155; id. Caecin. 4, 10:

    topiariam,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2, § 5:

    haruspicinam,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    praeconium,

    id. ib.; so,

    piraticam,

    id. Post. Red. in Sen. 5, 11:

    medicinam,

    Phaedr. 1, 14, 2.—
    8.
    In relig. lang., like the Gr. rhezein, to perform or celebrate a religious rite; to offer sacrifice, make an offering, to sacrifice:

    res illum divinas apud eos deos in suo sacrario quotidie facere vidisti,

    Cic. Verr. 2, 4, 8, § 18:

    sacra pro civibus,

    id. Balb. 24, 55:

    sacrificium publicum,

    id. Brut. 14, 56.— Absol.:

    a sacris patriis Junonis Sospitae, cui omnes consules facere necesse est, consulem avellere,

    Cic. Mur. 41, 90.—With abl.:

    cum faciam vitula pro frugibus,

    Verg. E. 3, 77:

    catulo,

    Col. 2, 22, 4.— Pass. impers.:

    cum pro populo fieret,

    Cic. Att. 1, 13, 3:

    quibus diis decemviri ex libris ut fieret, ediderunt,

    Liv. 37, 3, 5.—
    9.
    In gram., to make, form in inflecting:

    cur aper apri et pater patris faciat?

    Quint. 1, 6, 13; so id. 14; 15; 27; cf.:

    sic genitivus Achilli et Ulixi fecit,

    id. 1, 5, 63; 1, 6, 26:

    eadem (littera) fecit ex duello bellum,

    id. 1, 4, 15.—
    10.
    In late Lat., (se) facere aliquo, to betake one's self to any place:

    intra limen sese facit,

    App. 5, p. 159, 25;

    without se: homo meus coepit ad stelas facere,

    Petr. 62:

    ad illum ex Libya Hammon facit,

    Tert. Pall. 3.—
    11.
    Peculiar phrases.
    a.
    Quid faciam (facias, fiet, etc.), with abl., dat., or (rare) with de, what is to be done with a person or thing? quid hoc homine facias? Cic. Sest. 13, 29; id. Verr. 2, 2, 16, § 40:

    nescit quid faciat auro,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 100:

    quid tu huic homini facias?

    Cic. Caecin. 11, 30; cf.:

    quid enim tibi faciam,

    id. Att. 7, 3, 2: quid faceret huic conclusioni, i. e. how should he refute, etc., id. Ac. 2, 30, 96:

    quid facias illi?

    Hor. S. 1, 1, 63:

    miserunt Delphos consultum quidnam facerent de rebus suis,

    Nep. Them. 2: quid fecisti scipione? what have you done with the stick? or, what has become of it? Plaut. Cas. 5, 4, 6; cf. id. ib. 5, 4, 9.—In pass.:

    quid Tulliola mea fiet?

    Cic. Fam. 14, 4, 3:

    quid illo fiet? quid me?

    id. Att. 6, 1, 14:

    quid fiet artibus?

    id. Ac. 2, 33, 107:

    quid mihi fiet?

    Ov. A. A. 1, 536:

    quid de illa fiet fidicina igitur?

    Plaut. Ep. 1, 2, 48: de fratre quid fiet? Ter. Ad. 5, 9, 39.— Absol.:

    quid faciat Philomela? fugam custodia claudit?

    Ov. M. 6, 572:

    quid facerem? neque servitio me exire licebat, etc.,

    Verg. E. 1, 41 al. —
    b.
    Fit, factum est aliquo or aliqua re, it happens to, becomes of a person or thing:

    volo Erogitare, meo minore quid sit factum filio,

    Plaut. Capt. 5, 1, 32:

    nec quid deinde iis (elephantis) factum sit, auctores explicant,

    Plin. 8, 6, 6, § 17:

    quid eo est argento factum?

    Plaut. Most. 3, 1, 106.—Hence,
    (β).
    Esp., si quid factum sit aliquo, if any thing should happen to one (i. q. si quid acciderit humanitus), euphemistically for if one should die:

    si quid eo factum esset, in quo spem essetis habituri?

    Cic. de Imp. Pomp. 20, 59; cf.:

    eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit,

    Plaut. Poen. 5, 1, 23. —
    c.
    Ut fit, as it usually happens, as is commonly the case:

    praesertim cum, ut fit, fortuito saepe aliquid concluse apteque dicerent,

    Cic. Or. 53, 177:

    queri, ut fit, incipiunt,

    id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    dum se uxor, ut fit, comparat,

    id. Mil. 10, 28:

    fecit statim, ut fit, fastidium copia,

    Liv. 3, 1, 7.—
    d.
    Fiat, an expression of assent, so be it! very good! fiat, geratur mos tibi, Plaut. Ps. 1, 5, 146; id. As. 1, 1, 27; id. Am. 2, 2, 138; id. Most. 4, 3, 44 al.—
    e.
    Dictum ac factum, no sooner said than done, without delay, at once; v. dictum under dico, A. d.—
    12.
    In certain phrases the ellipsis of facere is common, e. g. finem facere:

    Quae cum dixisset, Cotta finem,

    Cic. N. D. 3, 40, 94; id. Fin. 4, 1 init. —With nihil aliud quam, quid alium quam, nihil praeterquam, which often = an emphatic Engl. only (but not in Cic.):

    Tissaphernes nihil aliud quam bellum comparavit,

    Nep. Ages. 2:

    per biduum nihil aliud quam steterunt parati,

    Liv. 34, 46; Suet. Caes. 20; id. Aug. 83; Liv. 2, 63; 4, 3; 3, 26.—So with nihil amplius quam, nihil prius quam, nihil minus quam, Liv. 26, 20; 35, 11; Suet. Dom. 3.
    II.
    Neutr.
    A.
    With adverbs, to do, deal, or act in any manner:

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7;

    v. recte under rego: bene fecit Silius, qui transegerit,

    Cic. Att. 12, 24, 1:

    seu recte seu perperam,

    to do right or wrong, id. Quint. 8, 31:

    Dalmatis di male faciant,

    id. Fam. 5, 11 fin.:

    facis amice,

    in a friendly manner, id. Lael. 2, 9; cf.:

    per malitiam,

    maliciously, id. Rosc. Com. 7, 21:

    humaniter,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1:

    imperite,

    id. Leg. 1, 1, 4:

    tutius,

    Quint. 5, 10, 68:

    voluit facere contra huic aegre,

    Ter. Eun. 4, 1, 10: bene facere, to profit, benefit (opp. male facere, to hurt, injure), Ter. Ad. 5, 8, 25; 5, 7, 19; Plaut. Most. 3, 2, 22; id. Capt. 5, 2, 23; v. also under benefacio and benefactum.—
    B.
    Facere cum or ab aliquo, to take part with one, to side with one; and opp. contra (or adversus) aliquem, to take part against one:

    si respondisset, idem sentire et secum facere Sullam,

    Cic. Sull. 13, 36; cf.:

    cum illo consulem facere,

    id. Att. 6, 8, 2; and:

    secum consules facere,

    id. Planc. 35, 86:

    auctoritatem sapientissimorum hominum facere nobiscum,

    id. Caecin. 36, 104; cf.:

    rem et sententiam interdicti mecum facere fatebatur,

    id. ib. 28, 79:

    cum veritas cum hoc faciat,

    is on his side, id. Quint. 30, 91:

    commune est, quod nihilo magis ab adversariis quam a nobis facit,

    id. Inv. 1, 48, 90:

    omnes damnatos, omnes ignominia affectos illac (a or cum Caesare) facere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    quae res in civitate duae plurimum possunt, eae contra nos ambae faciunt in hoc tempore,

    id. Quint. 1, 1:

    neque minus eos cum quibus steterint quam adversus quos fecerint,

    Nep. Eum. 8, 2:

    cum aliquo non male facere,

    to be on good terms with, Ov. Am. 3, 762.—
    C.
    In late Lat. facere cum aliqua = vivere cum aliqua, to live in matrimony, to be married, Inscr. Orell. 4646. —
    D.
    Ad aliquid, alicui, or absol., to be good or of use for any thing; to be useful, of service:

    chamaeleon facit ad difficultatem urinae,

    Plin. 22, 18, 21, § 46; Scrib. Comp. 122:

    ad talem formam non facit iste locus,

    Ov. H. 16, 190; cf. id. ib. 6, 128; id. Am. 1, 2, 16 al.:

    radix coronopi coeliacis praeclare facit,

    Plin. 22, 19, 22, § 48; so with dat., Plin. Val. 2, 1; Prop. 3 (4), 1, 20:

    facit autem commode ea compositio, quam, etc.,

    Col. 7, 5, 7; 8, 17, 13:

    nec caelum, nec aquae faciunt, nec terra, nec aurae,

    do not benefit me, Ov. Tr. 3, 8, 23:

    mire facit in peroratione confessio,

    Quint. 11, 3, 173; 171; cf. with a subject-clause: plurimum facit, totas diligenter [p. 718] nosse causas, id. 6, 4, 8: ad aliquid or alicui signifies also to suit, fit:

    non faciet capiti dura corona meo,

    Prop. 3, 1, 19; cf. Ov. H. 16, 189.—
    E.
    Like the Gr. poiein or dran, and the Engl. to do, instead of another verb (also for esse and pati):

    factum cupio (sc. id esse),

    Plaut. Truc. 4, 4, 24:

    factum volo,

    id. Bacch. 3, 3, 91; id. Most. 3, 2, 104:

    an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates philosophi facere non potuerunt?

    Cic. Tusc. 5, 32, 90:

    nihil his in locis nisi saxa et montes cogitabam: idque ut facerem, orationibus inducebar tuis,

    id. Leg. 2, 1, 2; cf.:

    Demosthenem, si illa pronuntiare voluisset, ornate splendideque facere potuisse,

    id. Off. 1, 1 fin.; and:

    cur Cassandra furens futura prospiciat, Priamus sapiens hoc idem facere nequeat?

    id. Div. 1, 39, 85; so id. Ac. 2, 33, 107; id. Att. 1, 16, 13; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 2; Nep. Chabr. 3, 4; 4, 3 al.:

    vadem te ad mortem tyranno dabis pro amico, ut Pythagoreus ille Siculo fecit tyranno (here also with the case of the preceding verb),

    Cic. Fin. 2, 24 fin. (v. Madv. ad h. l. p. 278):

    jubeas (eum) miserum esse, libenter quatenus id facit (i. e. miser est),

    what he is doing, Hor. S. 1, 1, 64:

    in hominibus solum existunt: nam bestiae simile quiddam faciunt (i. q. patiuntur or habent),

    Cic. Tusc. 4, 14; so,

    ne facias quod Ummidius quidam (= ne idem experiaris, ne idem tibi eveniat),

    Hor. S. 1, 1, 94. —
    F.
    Facere omitted, especially in short sentences expressing a judgment upon conduct, etc.:

    at stulte, qui non modo non censuerit, etc.,

    Cic. Off. 3, 27, 101.—Hence,
    1.
    factus, a, um, P. a.
    A.
    As adjective ante-class. and very rare:

    factius nihilo facit, sc. id, i. e. nihilo magis effectum reddit,

    is no nearer bringing it about, Plaut. Trin. 2, 3, 6; cf. Lorenz ad loc.—Far more freq.,
    B.
    In the neutr. as subst.: factum, i ( gen. plur. factum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 Trag. 81), that which is done, a deed, act, exploit, achievement (syn.: res gestae, facinus).
    1.
    In gen.:

    depingere,

    Ter. Phorm. 1, 5, 38:

    facere factum,

    Plaut. Truc. 2, 7, 5; id. Mil. 3, 1, 139:

    dicta et facta,

    Ter. Eun. 5, 4, 19; id. Heaut. 4, 5, 12:

    opus facto est,

    id. Phorm. 4, 5, 4:

    ecquod hujus factum aut commissum non dicam audacius, sed, etc.,

    Cic. Sull. 26, 72: meum factum probari abs te triumpho gaudio, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A. 1;

    14, 9, 2: quod umquam eorum in re publica forte factum exstitit?

    id. ib. 8, 14, 2:

    praeclarum atque divinum,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    egregium,

    id. Fam. 10, 16, 2; id. Cael. 10, 23:

    factum per se improbabile,

    Quint. 7, 4, 7; 6, 1, 22:

    illustre,

    Nep. Arist. 2, 2; cf.:

    illustria et gloriosa,

    Cic. Fin. 1, 11, 37:

    forte,

    id. Att. 8, 14, 2:

    dira,

    Ov. M. 6, 533:

    nefanda,

    id. H. 14, 16 al.; but also with the adv.:

    recte ac turpiter factum,

    Caes. B. G. 7, 80, 5; cf.:

    multa huius (Timothei) sunt praeclare facta sed haec maxime illustria,

    Nep. Timoth. 1, 2;

    v. Zumpt, Gram. § 722, 2: dimidium facti, qui coepit, habet,

    Hor. Ep. 1, 2, 40:

    quo facto aut dicto adest opus,

    Plaut. Am. 1, 1, 15 et saep.:

    famam extendere factis,

    Verg. A. 10, 468: non hominum video. non ego facta boum, doings, i. e. works, Ov. H. 10, 60.—
    2.
    In partic., bonum factum, like the Gr. agathê tuchê, a good deed, i. e. well done, fortunate (ante-class. and post-Aug.):

    bonum factum'st, edicta ut servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16; cf. id. ib. 44; cf.:

    hoc factum est optimum, ut, etc.,

    id. Ps. 1, 2, 52:

    majorum bona facta,

    Tac. A. 3, 40; cf. id. ib. 3, 65. —At the commencement of edicts, Suet. Caesar, 80; id. Vit. 14; Aur. Vict. Vir. Ill. 49, 17; Tert. Pudic. 1.—(But in the class. per. factum in this sense is a participle, and is construed with an adv.:

    bene facta,

    Sall. C. 8, 5; id. J. 85, 5; Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    recte, male facta,

    id. Off. 2, 18, 62:

    male facto exigua laus proponitur,

    id. Leg. Agr. 2, 2, 5; id. Brut. 43, 322; Quint. 3, 7, 13; cf. Krebs, Antibarb. p. 460).—
    * 2.
    facteon, a word jestingly formed by Cicero, after the analogy of the Greek, for faciendum: quare, ut opinor, philosophêteon, id quod tu facis, et istos consulatus non flocci facteon, Cic. Att. 1, 16, 13 Orell. N. cr. (for facteon, Ernesti has eateon).

    Lewis & Short latin dictionary > facio

  • 8 venio

    vĕnĭo, īre, vēni, ventum - intr. -    - cf. gr. βαίνω (*βανjω) -- racine: ban-.    - fut. arch., venibo, Pompon. Com. 65 (NON. 508, 23) ; impf. sync. venibat, Ter. Phorm. 652 ; gén. pl. du part. prés. venientum, Virg. G. 4, 167; En. 1, 434; 6, 755, pour le mètre. [st1]1 [-] aller, venir, arriver.    - in locum venire, Cic. Verr. 4, 72: venir dans un lieu.    - Delum Athenis venire, Cic. Att. 5, 12, 1: venir d'Athènes à Délos.    - astu venire (= Athenas venire), Nep. Alc. 6, 4: venir à la ville (= venir à Athènes).    - ad judicium de contione venire, Cic. Clu. 93: venir de l'assemblée au tribunal.    - venturi speciem simulans, Tac.: faisant croire à son arrivée.    - poét. Italiam venire, Virg. En. 1, 2: venir en Italie.    - ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic. Verr. 2, 124: ils vinrent vers lui pour acheter cette place de sénateur.    - avec inf. de but venerat aurum petere, Plaut. Bac. 631: il était venu chercher l'or.    - avec double dat. venire auxilio (subsidio) alicui: venir au secours de qqn.    - in conspectum alicujus venire, Cic. Fin.1, 24: venir sous les regards de qqn.    - en parl. de choses quae sub aspectum veniunt, Cic. de Or, 2, 358: les objets qui tombent sous la vue.    - res alicui in mentem venit, Cic. Br. 139: une chose vient à l'esprit de qqn.    - venit mihi in mentem Catonis, Cic. Verr. 5, 180: il me souvient de Caton.    - passif impers. ubi intellexit ultro ad se veniri, Caes. BG. 5, 56, 1: quand il eut compris qu'on venait à lui spontanément.    - Lilybaum venitur, Cic. Verr. 5, 141: on vient à Lilybée.    - ad quos ventum erat, Caes. BG. 2, 11: vers lesquels on était venu.    - sens jurid. contra rem alicujus venire, Cic. Phil. 2, 3: intervenir (se présenter) contre les intérêts de qqn. [st1]2 [-] venir (en parl. du temps).    - tempus victoriae venit, Caes. BG. 7, 66, 2: le moment de vaincre est venu.    - veniens annus, Cic. Q. 3, 4, 4: l'année qui vient (l'année prochaine). [st1]3 [-] venir, arriver, se présenter, se montrer; parvenir à, échoir à.    - illic veniunt felicius uvae, Virg. G. 1, 54: là les raisins viennent plus heureusement.    - avec le dat. dum tibi litterae meae veniant, Cic. Fam. 11, 24, 2: jusqu'à ce que mes lettres t'arrivent.    - hereditas alicui venit, Cic. Caec. 74; Verr, 4, 62: un héritage arrive, échoit à qqn.    - canibus rabies venit, Virg.: la rage s'empare des chiens.    - hereditas unicuique venit, Cic.: un héritage échoit à chacun.    - Ptolemaeo Aegyptus sorte venit: le sort assigna l'Egypte à Ptolémée.    - ad id inopiae ventum est ut, Liv.: on en arriva à ce point de détresse que.    - venire in contemptionem alicui: se faire mépriser de qqn, encourir le mépris de qqn.    - ex otio meo commodum rei publicae venit, Sall. J. 4, 4: l'Etat tire avantage de ma vie de loisir.    - saepe venit ad aures meas te... dicere, Cic. Marc. 25: souvent il m'est revenu aux oreilles que tu disais...    - ad id quod cupiebat venit, Cic. Off. 1, 113: il est venu à ses fins. [st1]4 [-] provenir de, naître de.    - Bebrycia de gente venire, Virg.: être issu de la race des Bébryciens.    - prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: les fausses opinions donnent naissance aux mauvaises actions.    - venit a gestu decor, Quint.: le geste contribue à la beauté de l'action oratoire.    - non omne argumentum undique venit, Quint.: tous les arguments ne se trouvent pas partout.    - vitium pejus ex inopia venit, Quint. 2, 4, 4: un défaut plus grand provient de la disette. [st1]5 [-] venir à qqch, venir dans tel ou tel état.    - aliquis venit in calamitatem, Cic. Amer. 49: qqn tombe dans une situation malheureuse.    - aliquid in proverbii consuetudinem venit, Cic. Off. 2, 55: qqch est passé à l'état de proverbe.    - in consuetudinem Alexandrinae vitae venerant, Caes. BC. 3, 110, 2: ils avaient pris les habitudes de vie d'Alexandrie.    - in contemptionem alicui venire, Caes. BG. 3, 17, 5: devenir pour qqn un objet de mépris.    - in odium (alicui) venire, Cic. Fin. 2, 79 ; Rep. 1, 62: en venir à être détesté (de qqn).    - in periculum venire, Caes. BC. 1, 17, 2: tomber dans le danger.    - in spem regni obtinendi venire, Caes. BG. 1, 18, 9: concevoir l'espérance de détenir le trône.    - in potestatem alicujus venire, Caes. BC. 2, 32, 4: se rendre, se soumettre à qqn.    - in existimantium arbitrium venire, Cic. Br. 92: s'exposer au jugement décisif des critiques.    - saepe in eum locum ventum est ut, Caes. BG. 6, 43, 4: souvent les choses en vinrent à ce point que...    - ad condicionem alicujus venire, Cic. Verr. 3, 146: accepter les conditions de qqn.    - res venit prope secessionem, Liv. 6, 42, 10: on en vint presque à une sécession.    - ad ultimum dimicationis res venit, Liv. 2, 56, 5: on en vient à un combat à outrance. [st1]6 [-] passer à un sujet, venir à, en venir à.    - ut jam a fabulis ad facta veniamus, Cic. Rep. 2, 4: pour que maintenant nous passions des récits fabuleux aux faits.    - venio ad tertiam epistulam, Cic. Q. 3, 14, 12: j'en viens à la troisième lettre.    - veni in eum sermonem ut dicerem, Cic.: j'en vins à dire.    - venit jam in contentionem utrum sit probabilius... Cic.: désormais l'enjeu du débat est de savoir laquelle des deux popositions est la plus probable.
    * * *
    vĕnĭo, īre, vēni, ventum - intr. -    - cf. gr. βαίνω (*βανjω) -- racine: ban-.    - fut. arch., venibo, Pompon. Com. 65 (NON. 508, 23) ; impf. sync. venibat, Ter. Phorm. 652 ; gén. pl. du part. prés. venientum, Virg. G. 4, 167; En. 1, 434; 6, 755, pour le mètre. [st1]1 [-] aller, venir, arriver.    - in locum venire, Cic. Verr. 4, 72: venir dans un lieu.    - Delum Athenis venire, Cic. Att. 5, 12, 1: venir d'Athènes à Délos.    - astu venire (= Athenas venire), Nep. Alc. 6, 4: venir à la ville (= venir à Athènes).    - ad judicium de contione venire, Cic. Clu. 93: venir de l'assemblée au tribunal.    - venturi speciem simulans, Tac.: faisant croire à son arrivée.    - poét. Italiam venire, Virg. En. 1, 2: venir en Italie.    - ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic. Verr. 2, 124: ils vinrent vers lui pour acheter cette place de sénateur.    - avec inf. de but venerat aurum petere, Plaut. Bac. 631: il était venu chercher l'or.    - avec double dat. venire auxilio (subsidio) alicui: venir au secours de qqn.    - in conspectum alicujus venire, Cic. Fin.1, 24: venir sous les regards de qqn.    - en parl. de choses quae sub aspectum veniunt, Cic. de Or, 2, 358: les objets qui tombent sous la vue.    - res alicui in mentem venit, Cic. Br. 139: une chose vient à l'esprit de qqn.    - venit mihi in mentem Catonis, Cic. Verr. 5, 180: il me souvient de Caton.    - passif impers. ubi intellexit ultro ad se veniri, Caes. BG. 5, 56, 1: quand il eut compris qu'on venait à lui spontanément.    - Lilybaum venitur, Cic. Verr. 5, 141: on vient à Lilybée.    - ad quos ventum erat, Caes. BG. 2, 11: vers lesquels on était venu.    - sens jurid. contra rem alicujus venire, Cic. Phil. 2, 3: intervenir (se présenter) contre les intérêts de qqn. [st1]2 [-] venir (en parl. du temps).    - tempus victoriae venit, Caes. BG. 7, 66, 2: le moment de vaincre est venu.    - veniens annus, Cic. Q. 3, 4, 4: l'année qui vient (l'année prochaine). [st1]3 [-] venir, arriver, se présenter, se montrer; parvenir à, échoir à.    - illic veniunt felicius uvae, Virg. G. 1, 54: là les raisins viennent plus heureusement.    - avec le dat. dum tibi litterae meae veniant, Cic. Fam. 11, 24, 2: jusqu'à ce que mes lettres t'arrivent.    - hereditas alicui venit, Cic. Caec. 74; Verr, 4, 62: un héritage arrive, échoit à qqn.    - canibus rabies venit, Virg.: la rage s'empare des chiens.    - hereditas unicuique venit, Cic.: un héritage échoit à chacun.    - Ptolemaeo Aegyptus sorte venit: le sort assigna l'Egypte à Ptolémée.    - ad id inopiae ventum est ut, Liv.: on en arriva à ce point de détresse que.    - venire in contemptionem alicui: se faire mépriser de qqn, encourir le mépris de qqn.    - ex otio meo commodum rei publicae venit, Sall. J. 4, 4: l'Etat tire avantage de ma vie de loisir.    - saepe venit ad aures meas te... dicere, Cic. Marc. 25: souvent il m'est revenu aux oreilles que tu disais...    - ad id quod cupiebat venit, Cic. Off. 1, 113: il est venu à ses fins. [st1]4 [-] provenir de, naître de.    - Bebrycia de gente venire, Virg.: être issu de la race des Bébryciens.    - prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: les fausses opinions donnent naissance aux mauvaises actions.    - venit a gestu decor, Quint.: le geste contribue à la beauté de l'action oratoire.    - non omne argumentum undique venit, Quint.: tous les arguments ne se trouvent pas partout.    - vitium pejus ex inopia venit, Quint. 2, 4, 4: un défaut plus grand provient de la disette. [st1]5 [-] venir à qqch, venir dans tel ou tel état.    - aliquis venit in calamitatem, Cic. Amer. 49: qqn tombe dans une situation malheureuse.    - aliquid in proverbii consuetudinem venit, Cic. Off. 2, 55: qqch est passé à l'état de proverbe.    - in consuetudinem Alexandrinae vitae venerant, Caes. BC. 3, 110, 2: ils avaient pris les habitudes de vie d'Alexandrie.    - in contemptionem alicui venire, Caes. BG. 3, 17, 5: devenir pour qqn un objet de mépris.    - in odium (alicui) venire, Cic. Fin. 2, 79 ; Rep. 1, 62: en venir à être détesté (de qqn).    - in periculum venire, Caes. BC. 1, 17, 2: tomber dans le danger.    - in spem regni obtinendi venire, Caes. BG. 1, 18, 9: concevoir l'espérance de détenir le trône.    - in potestatem alicujus venire, Caes. BC. 2, 32, 4: se rendre, se soumettre à qqn.    - in existimantium arbitrium venire, Cic. Br. 92: s'exposer au jugement décisif des critiques.    - saepe in eum locum ventum est ut, Caes. BG. 6, 43, 4: souvent les choses en vinrent à ce point que...    - ad condicionem alicujus venire, Cic. Verr. 3, 146: accepter les conditions de qqn.    - res venit prope secessionem, Liv. 6, 42, 10: on en vint presque à une sécession.    - ad ultimum dimicationis res venit, Liv. 2, 56, 5: on en vient à un combat à outrance. [st1]6 [-] passer à un sujet, venir à, en venir à.    - ut jam a fabulis ad facta veniamus, Cic. Rep. 2, 4: pour que maintenant nous passions des récits fabuleux aux faits.    - venio ad tertiam epistulam, Cic. Q. 3, 14, 12: j'en viens à la troisième lettre.    - veni in eum sermonem ut dicerem, Cic.: j'en vins à dire.    - venit jam in contentionem utrum sit probabilius... Cic.: désormais l'enjeu du débat est de savoir laquelle des deux popositions est la plus probable.
    * * *
        Venio, venis, veni, ventum, venire. Cic. Venir.
    \
        Supplicem venire ad aliquem. Cic. Venir faire la cour à autruy, et se humilier devant luy.
    \
        Solet vero sub eiusmodi victu venire, vt alius non reddatur. Cels. Communeement il advient que, etc.
    \
        Satis venire duobus. Virgil. Estre suffisant pour resister à deux.
    \
        Illic veniunt foelicius vuae. Virg. Viennent et croissent.
    \
        Eius quae ex Africa venit, octoni asses. Plin. Qu'on apporte d'Afrique.
    \
        Scribis in Italia te moraturum, dum tibi literae meae veniant. Cic. Jusques à ce qu'on t'apporte de mes lettres.
    \
        In orationem venire. Quintil. Entrer en oraison.
    \
        Mane: hoc quod coepi, primum enarrem Clitipho: Post, istuc veniam. Terent. Je parleray de ceci.
    \
        Ad Archesilam, Carneademque veniamus. Cic. Venons à parler d'Archesilas.
    \
        Alicui venire aduorsum. Plaut. Aller au devant de luy.
    \
        In amicitiam venire aliquorum. Liu. S'allier avec eulx, Faire alliance avec eulx par amitié.
    \
        Omnibus rebus, quae sub aspectum veniunt. Cicero. Qu'on peult veoir à l'oeil.
    \
        Ad aures alicuius venire. Horat. Estre ouy.
    \
        Ad aures meas venit, te, etc. Cic. J'ay ouy dire.
    \
        Alicui auxilio venire. Liu. Venir à son ayde, Le venir secourir.
    \
        In bona alicuius venire. Ouid. Se mettre dedens les biens d'aucuns, et les usurper.
    \
        In calamitatem venire. Cic. Tomber en calamité.
    \
        In eum casum veneram, vt omnis, etc. Cic. J'estoye tombé en cest inconvenient.
    \
        In certamen venire. Cic. Entrer en different et debat.
    \
        Venire in certamen virtutis. Cic. Contendre et debatre contre vertu.
    \
        In colloquium ad aliquem venire. Liu. Venir pour parlementer avec luy.
    \
        In complexum alicuius venire. Cic. Estre embrassé ou accollé d'aucun.
    \
        In confessum venit ea res. Plin. iunior. Nul ne nie cela, Chascun le confesse.
    \
        In consilium alicuius venire. Cic. Venir vers luy pour luy bailler conseil.
    \
        In conspectum alicuius venire. Cic. Se presenter à luy, S'affronter à luy.
    \
        Quum in conspectum eius venissent. Caesar. Quand ils furent venuz devant luy.
    \
        Ad me in conspectum venire vetueram. Plancus ad Ciceronem. Je luy avoye defendu de se trouver devant moy.
    \
        In consuetudinem venire. Cic. Venir en usage.
    \
        In consuetudinem benignitatis venit. Cic. Il a accoustumé de faire liberalité.
    \
        In contemptionem alicui venire. Caes. Estre desprisé de luy.
    \
        In contentionem venire. Cic. Venir en debat, Estre faict contentieux.
    \
        Venit iam in contentionem, vtrum sit probabilius, etc. Cic. On est en debat et contention.
    \
        Venire in contentionem de accusando. Cic. Entrer en different lequel des deux accusera un tiers.
    \
        In contentionem honoris venire. Cic. Entrer en different qui est le plus avancé en honneurs et dignitez.
    \
        Quae in controuersiam veniunt. Cic. Dequoy on est en debat.
    \
        In crimen veniet. Terent. Il en sera blasmé.
    \
        In cruciatum venire. Caes. Tomber en grand torment.
    \
        In deditionem venire. Caes. Se rendre aux ennemis comme vaincu.
    \
        In desiderium venire dicitur res aliqua. Liu. Estre regrettee.
    \
        Dies venit legi. Cic. Le jour veint qu'il falloit publier la loy.
    \
        In disceptationem venire dicitur res aliqua. Liu. Quand elle est en debat.
    \
        In discrimen venire. Cic. Tomber en danger.
    \
        Eius fortunae videntur in discrimen venire. Cic. Sont en danger d'estre perdues.
    \
        In discrimen existimationis venire. Cic. Estre en danger de perdre sa bonne renommee.
    \
        Non quid ego fecerim, in disquisitionem venit, sed quid isti pati debuerint. Liu. Cela ne vient point en controversie, On n'est point en doubte de cela.
    \
        In diuitias venire. Plaut. Devenir riche.
    \
        Ad quem dolor veniat, ad eundem necesse est interitum venire. Cic. Advenir.
    \
        In dubium venire. Cic. Venir en danger.
    \
        Mihi venit in dubium tua fides et constantia. Cic. Je doubte de ta foy.
    \
        Tua fama, et gnatae vita in dubium veniet. Terent. Ta renommee et la vie de ta fille sera en danger.
    \
        Non veniunt in dubium de voluntate. Cic. On ne doubte point de leur volunté.
    \
        De sorte venio in dubium miser. Terent. Je suis en danger de perdre le sort principal.
    \
        In dubium venire de ciuitate. Cic. Mettre en doubte si on est citoyen d'une ville, ou non.
    \
        Quid sit factum, in dubium venit. Quintil. On est en doubte.
    \
        Emolumentum ad eum ex ea re venit. Cic. Il luy en vient, ou Il en recoit prouffit.
    \
        Epistola mihi venit. Ouid. M'a esté apportee.
    \
        In exemplum venire dicitur res aliqua. Ouid. Quand on a veu faire quelque chose, et sur icelle on prend exemple de faire ainsi.
    \
        Ad extrema ventum foret, ni legati, etc. Liu. Les choses fussent venues au dernier poinct, etc. C'estoit faict, si, etc.
    \
        Fama mihi venit. Virg. Le bruit, ou les nouvelles en sont venues jusques à moy.
    \
        In familiaritatem alicuius venire. Cic. Prendre accointance et familiarité avec aucun.
    \
        Tarda venit dictis, difficilisque fides. Ouid. A grande difficulté croit on aux parolles, Foy est adjoustee, etc.
    \
        In fidem alicuius venire. Liu. Se rendre à la merci d'autruy soubz l'asseurance par luy promise.
    \
        Ad finem venire dicitur res aliqua. Liu. Quand elle est mise à fin.
    \
        In flammam venire. Cic. Se mettre en la flamme et en danger.
    \
        Foeliciter haec res tibi venit. Cic. Tu as esté heureux en ceci.
    \
        Foeliciter rem tibi istam venire cupio. Cicero. Dieu t'en envoye joye.
    \
        Gradibus venire ad virtutem. Cic. Par degrez.
    \
        In gloriam summam venire. Cic. Parvenir à grand honneur.
    \
        Sub iactum telorum venire. Liu. Venir à un ject de dard pres.
    \
        Vident omnes qua de causa huic inimicus venias. Cicero. Pourquoy tu es ennemi de cestuy.
    \
        Ad inimicitias res venisset, etc. Cic. Il y eust eu de la noise et du courroux d'un costé et d'autre, La chose ne s'en fust point allee sans fascherie.
    \
        Ad internecionem venire. Liu. Estre peri, Estre tellement annichilé, qu'il n'en demeure point un.
    \
        In inuidiam ex gratia venire. Plin. iunior. Estre hay apres avoir esté en grace et credit.
    \
        In iudicium venire. Cic. Estre mis entre les mains du Magistrat pour en congnoistre.
    \
        In iudicium venit fama eius. Cic. Vient entre les mains des juges.
    \
        Liuor venit in artus. Ouid. Les membres deviennent noirastres.
    \
        In locum summum venire. Cicero. Parvenir à grand estat et honneur.
    \
        In medium venire. Cic. Venir en avant.
    \
        In mentem venit. Plaut. Il me souvient, Il me vient en memoire et souvenance.
    \
        Quae mihi veniebant in mentem. Cic. Desquels il me souvenoit.
    \
        Tibi in mentem veniat facito, quemadmodum vitam huiusce depinxeris. Cic. Te souvienne.
    \
        Venit mihi Platonis in mentem. Cic. Il me souvient de Plato.
    \
        Moeror summus venit ad eum morte fratris. Cic. Il est en fort grande tristesse pour la mort de son frere.
    \
        Dolor in morem venit meus. Ouid. Ma douleur est venue en coustume, Je suis tout endurci et accoustumé de souffrir.
    \
        Celerius talia ad nasum veniunt. Plin. On les sent plus tost au nez.
    \
        Ad nihilum venire. Cic. Venir à rien et à neant.
    \
        Ad nimium venire. Plin. Venir à trop.
    \
        Ad nomen venire. Plin. Venir quand on nous appelle par vostre nom.
    \
        In notitiam venire. Plin. Estre congneu.
    \
        In numerum oratorum venire. Cic. Estre dict et appelé orateur.
    \
        In obliuionem venire. Cic. Estre mis en oubli.
    \
        Obuiam venire. Cic. Venir au devant.
    \
        Sub oculos venire. Seneca. Estre veu à l'oeil.
    \
        In ordinem Senatorium venire. Cic. Estre receu Senateur, Estre du nombre des Senateurs.
    \
        Quum in otium venerimus. Cic. Quand nous aurons repos.
    \
        Ad pactionem venire. Cic. S'accorder.
    \
        In partem impensae venire. Cic. Payer sa part de la despense.
    \
        In periculum venire. Terent. Tomber en un danger.
    \
        Venit in periculum, ne et haec quae ab ipso parta sunt, amittat. Cic. Il est en danger de perdre cela.
    \
        Plaga venit vehementior. Cic. Le coup est plus grief.
    \
        In populos venire. Ouid. Venir parmi les gents.
    \
        In possessionem venire. Cic. Venir et entrer dedens et prendre possession.
    \
        In possessionem Reipublicae venire. Cic. Avoir le gouvernement de la Republique.
    \
        In potestatem alicuius venire. Caes. Tomber soubz sa puissance.
    \
        Ad potum, vel prandium venire. Plin. Cic. Aller boire ou disner.
    \
        Res Romana, quae prope exitium clade Cannensi venisset. Liu. Qui estoit presque venue jusques à la ruine.
    \
        Quo propius spem venerant. Liu. D'autant qu'ils avoyent plus d'esperance.
    \
        - quicquid ago, lepide omnia prospereque Veniunt. Plaut. Viennent à souhait.
    \
        Vulgatum illud, in prouerbium venit. Liu. On en a faict un proverbe.
    \
        In prouerbii consuetudinem venit, Largitionem fundum non habere. Cic. On en fait un proverbe.
    \
        Subita mors in quaestionem venit. Quintil. On en feit cas.
    \
        In religionem venit illi haec res. Cic. Il fait scrupule et conscience de cela.
    \
        - interea rumor venit Datum iri gladiatores. Terent. Un bruit vient.
    \
        Segetes veniunt. Virgil. Croissent.
    \
        Veni in eum sermonem, vt dicerem libenter me ad eam partem prouinciae primum esse venturum. Cic. Je tombay sur ce propos, de dire que, etc.
    \
        In sermonem hominum, atque in vituperationem venit. Cic. On parle mal de luy, et le blasme on.
    \
        In sermonem alicui venire. Cic. Tenir propos avec luy.
    \
        In societatem laudum alicuius venire. Cic. Estre participant de ses louanges, Avoir part à ses louanges.
    \
        In sortem prouinciae venire. Liu. Estre du nombre de ceuls desquels on mettoit les noms dedens l'urne, quand on jectoit au sort qui auroit le gouvernement de la Province.
    \
        In spem venire. Cic. Avoir esperance.
    \
        In spem ventum erat, discordia intestina dissolui rem Romanam posse. Liu. On avoit esperance.
    \
        Subsidio venire. Cic. Venir au secours.
    \
        Suppetias venire. Hirt. Venir au secours.
    \
        In suspicionem venire. Cic. Estre souspeconné.
    \
        Qui tibi in suspicionem nullo suo delicto venit. Cicero. Lequel tu souspeconnes à tort.
    \
        Audimus eum venisse in suspicionem Torquato de morte Pansae. Cic. On dit que Torquatus le souspeconne d'avoir tué Pansa.
    \
        Vinum taedio venit his. Plin. Ils hayent le vin.
    \
        Veni in tempore. Terent. Je suis venu tout à temps.
    \
        In tutelam venire. Cic. Estre soubz la tution d'aucun.
    \
        Ad vadimonium non venire. Cic. Faire default au jour de l'assignation, Ne comparoistre point en justice au jour promis.
    \
        Viam venire. Cic. Aller son chemin.
    \
        In vitam venire. Cic. Naistre.
    \
        In vnitatem venire. Plin. Se unir.
    \
        In vsum venire. Plin. Venir en usage.
    \
        In tomenti vsum veniunt. Plin. Servent de bourre.
    \
        Si vsus veniat. Terent. S'il vient à point, S'il en est mestier ou besoing.
    \
        Mihi vsu venturum non arbitrabar. Cic. Je ne pensoye pas qu'il me deust advenir, etc.
    \
        Venit idem vsu mihi, quod tu tibi scribis. Ci. Il m'advient le pareil qu'à toy.
    \
        Venitur, pen. prod. Impersonale. Plin. iunior, Venitur ad me: consurgo. On vient à moy.
    \
        Ad me ventum est. Cic. On est venu à moy.
    \
        Iuxta seditionem ventum. Tacit. On est presque venu jusques à sedition.

    Dictionarium latinogallicum > venio

  • 9 converto

    con-verto (vorto), vertī (vortī), versum (vorsum), ere
    1) поворачивать, оборачивать, вращать (manum Q; cuspidem V)
    2)
    а) менять направление, поворачивать, сворачивать
    fugam c. V и gressūs c. Silвозвращаться обратно
    б) направлять (naves in eam partem, quo ventus fert Cs)
    c. se — повернуться, оборачиваться
    gladium in se c. VMобратить меч на себя (т. е. заколоться)
    c. signa ad hostem Csдавать отпор врагу
    c. terga и c. se Cs — повернуть тыл, обратиться в бегство, бежать
    c. aliquem — заставить кого-л. обернуться ( illa vox Herculem convertit L)
    3)
    а) обращать, устремлять (oculos V etc.)
    c. animos hominum in aliquem (in se) C etc., тж. omnium oculos ad и in se c. Nep, QC — обращать внимание людей на кого-л. (на себя)
    spelunca conversa ad aquilonem C — пещера, обращённая на север
    c. se ad philosophiam Cобратиться к философии
    c. aliquem Su — внушать кому-л. другой образ мыслей
    converti ad aliquem C etc. — обратиться к кому-л.
    c. aliquid ad se или in rem suam C — обратить что-л. в свою пользу
    c. aliquid in culpam C — вменить что-л. в вину
    in eundem colorem se c. Cпринять тот же цвет
    5) переводить (orationes e Graeco C; aliquid in Latinum C)
    c. castra castris Csменять один лагерь на другой (т. е. переходить с места на место)
    7)
    conversi casūs грам. C (= casūs obliqui) — косвенные падежи
    б) переменять ( odium in amorem VM); перестраивать ( rem publicam C)
    8) возвращаться (eodem Lcr; in regnum suum Sl)
    ad sapientiora c. Tобразумиться
    9) превращаться (num in vitium virtus possit c.? C); обращаться ( ad pedites Sl)
    10) меняться, кончаться, заканчиваться ( imperium regium — v. l. se — convertit in superbiam Sl)
    11) ритор. переставлять ( verba C)

    Латинско-русский словарь > converto

  • 10 inclino

    inclino, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] faire pencher, pencher, incliner, courber, baisser. [st2]2 [-] au neutre, au passif ou au réfléchi: s'incliner, se pencher, plier, faiblir, incliner (au pr. et au fig.). [st2]3 [-] en t. de gram.: décliner; conjuguer; dériver; reporter l'accent sur.    - inclinare genua, Ov.: s'agenouiller.    - culpam in aliquem inclinare, Liv.: rejeter une faute sur qqn.    - sol se inclinat, Liv.: le soleil est sur son déclin, le soleil se couche.    - inclinare meridiem sentis, Hor.: tu vois que le jour baisse.    - in fugam inclinari (in fugam inclinare), Liv.: plier, lâcher pied, prendre la fuite.    - inclinari, Liv.: plier, lâcher pied, prendre la fuite (en parl. de l'armée).    - se inclinare (inclinari): baisser, décliner (en parl. du soleil, du jour).    - inclinare studiis in aliquem, Curt.: pencher pour qqn.    - inclinat animus ut (eo inclinat sententia ut), Liv.: (on...) est d'avis de.
    * * *
    inclino, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] faire pencher, pencher, incliner, courber, baisser. [st2]2 [-] au neutre, au passif ou au réfléchi: s'incliner, se pencher, plier, faiblir, incliner (au pr. et au fig.). [st2]3 [-] en t. de gram.: décliner; conjuguer; dériver; reporter l'accent sur.    - inclinare genua, Ov.: s'agenouiller.    - culpam in aliquem inclinare, Liv.: rejeter une faute sur qqn.    - sol se inclinat, Liv.: le soleil est sur son déclin, le soleil se couche.    - inclinare meridiem sentis, Hor.: tu vois que le jour baisse.    - in fugam inclinari (in fugam inclinare), Liv.: plier, lâcher pied, prendre la fuite.    - inclinari, Liv.: plier, lâcher pied, prendre la fuite (en parl. de l'armée).    - se inclinare (inclinari): baisser, décliner (en parl. du soleil, du jour).    - inclinare studiis in aliquem, Curt.: pencher pour qqn.    - inclinat animus ut (eo inclinat sententia ut), Liv.: (on...) est d'avis de.
    * * *
        Inclino, inclinas, penul. prod. inclinare. Iuuenal. Encliner, Tourner, Induire.
    \
        Haec animum inclinant, vt cum modico praesidio venisse Masinissam credam. Liu. Tournent mon esprit à croire que, etc. Me font croire que, etc. M'induisent à croire que, etc.
    \
        Hos vt sequar inclinat animus. Liu. Mon esprit s'encline à suyvre ceulx là, ou Se tourne.
    \
        Ortus inclinauerat astra. Stat. Le soleil levant avoit chassé les estoilles du ciel, ou Avoit abbaissé ou amoindri et obscurci la lumiere des estoilles.
    \
        Inclinare vel inclinari dicitur acies. Liu. Quand l'armee recule, et est repoulsee, ou quand elle est esbranlee.
    \
        Vt nihil esset, vbi se dolor tuus inclinaret. Senec. En quoy ta douleur se reposast et recreast, ou eust relasche.
    \
        Domus inclinata. Virg. Qui panche pour tomber, Qui commence à cheoir.
    \
        Fata ducum inclinant. Lucan. Commencent à prendre fin, à venir à la fin, Tendent à la fin.
    \
        Se fortuna inclinauerat, vt nostri magna inopia necessariarum rerum conflictarentur. Caes. Fortune s'estoit retournee que noz gens, etc.
    \
        Oppida inclinata. Ouid. Ruinez.
    \
        Re neutro inclinata. Caesar. La chose n'estant encore esbranlee ne d'un costé, ne d'autre.
    \
        Inclinata Resp. Sallust. Qui commence à defaillir et s'abbaisser.
    \
        Fluctuatus animo est, vtrum, etc. inclinauit sententia, suum in Thessaliam agmen dimitteret. Liu. Il fut d'advis que, etc. Son opinion se tourna là que, etc.
    \
        Inclinari opes ad Sabinos, rege inde sumpto, videbantur. Liu. Se tourneroyent et se porteroyent aux Sabins, Le credit et povoir tourneroit à la part des Sabins, puisque, etc.
    \
        Quum omnem culpam in collegam inclinaret. Liu. Rejectoit le blasme sur, etc.
    \
        Cursum inclinare aliquo. Ouid. Tourner vers, etc.
    \
        Phalereus eloquentiam primus inclinauit. Quintil. A esté le premier qui a amoindri, abbaissé, et commencé à gaster et corrompre, etc.
    \
        Genua inclinarat arenis. Ouid. Avoit plié les genoulx, et s'estoit agenouillé sur le gravier.
    \
        Inclinare in fugam. Liu. Commencer à s'enfuir.
    \
        Inclinare in vitium. Plin. Commencer à se corrompre et gaster.
    \
        Dies inclinatus, Posterior pars diei, pomeridianum tempus. Plin. iunior. Qui se baisse et s'en va.
    \
        Meridies inclinat. Horat. Le jour tire à soleil couchant.
    \
        Inclinat se sol. Liu. Le soleil se baisse.
    \
        Inclinatum fretum aestu. Liu. Appaisé.

    Dictionarium latinogallicum > inclino

  • 11 nomen

    nōmĕn, ĭnĭs, n. [*gnovimen, *gnomen →gnosco, nosco]    - gén. sing. arch. nominus. [st1]1 [-] ce qui permet de connaître, nom, dénomination, nom de famille.    - eunuchus nomine Pothinus, Caes. BC. 3: *un eunuque, Pothinus par son nom* = un eunuque appelé Pothinus.    - mulier, Lamia nomine, Cic.: une femme du nom de Lamia.    - est mihi nomen Petrus ou Petro (Petro: datif par attraction avec mihi): je m'appelle Pierre (**à moi est le nom Pierre**).    - fons cui nomen Arethusa est: **la fontaine à laquelle est le nom Aréthuse** = la fontaine qui s'appelle Aréthuse.    - ad nomen respondere: répondre à l'appel de son nom.    - ex re (ab re) nomen capere: tirer son nom de qqch.    - alicui rei nomen imponere (dare, ponere, indere): donner un nom à qqch.    - alicui nomen imponere, Liv.: donner un nom à qqn.    - carmina sub alieno nomine edere, Suet. Aug. 55: publier des vers sous un nom d'emprunt.    - appellare aliquem nomine, Cic.: appeler qqn par son nom.    - cui saltationi Titius nomen est, Cic. Brut. 62, 225: cette mimique porte le nom de Titius.    - quae voluptatis nomen habent, Cic.: choses qui portent le nom de plaisir.    - poetae nomen, Cic.: le nom de poète.    - nomen dare (edere, profiteri): s’enrôler, donner son nom pour être soldat.    - nomen dare in conjurationem, Tac.: s'enrôler dans une conspiration.    - stipendium ad nomen singulis persolutum est, Liv. 28: on paya toute la solde à chacun d'eux à l'appel de son nom. [st1]2 [-] nom illustre, réputation, renom, titre, renommée, gloire, célébrité.    - nomen habere, Cic.: avoir un nom.    - magnum nomen habere, Cic.: avoir un grand renom.    - tanti Tyrii Cassium faciunt, tantum ejus nomen est, Cic. Phil. 11: tant les Tyriens estiment Cassius! tant est grande sa renommée!    - tantum ejus in Syria nomen est, Cic. Phil. 11: tant il a de prestige en Syrie.    - nomen alicujus stringere, Ov. Tr. 2: ternir la réputation de qqn.    - homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7: hommes de quelque renom dans les lettres.    - vos me imperatoris nomine appellavistis, Caes. BC. 2: vous m'avez donné le titre d'imperator.    - ne vinum nomen perdat, Cato, R. R. 25: pour que le vin ne perde pas ses qualités.    - pomis sua nomina servare,Virg. G. 2: garder aux fruits leur renommée. [st1]3 [-] famille, race, catégorie, personne; nation.    - nomen Romanum: la domination romaine, la nation romaine, le peuple romain, la puissance romaine (tout ce qui est appelé romain). [st1]4 [-] nom mis en avant, rubrique, titre, article.    - alio nomine, Cic.: à un autre titre.    - nomine meo, Cic.: pour ma part, pour mon compte.    - Caesarem suo nomine odisse, Caes.: haïr César à titre personnel.    - nomine lucri, Cic.: à titre de gain. [st1]5 [-] mot, terme, expression; nom (t. de gram.); vain mot, apparence ([]réalité).    - nomen carendi, Cic. Tusc. 1: le mot carere.    - in hoc nomine, Cic. Verr. 4, 125: à propos de ce mot, quand on parla de ces objets.    - reges, nomine magis quam imperio, Nep.: rois, qui en avaient le nom plus que l'autorité.    - nomen duarum legionum habere, Cic. Att. 5, 15, 1: avoir deux légions de nom. --- cf. Cic. Rep. 1, 51 ; Par. 17. [st1]6 [-] prétexte, cause, raison, motif, sujet.    - nomine + gén.: à titre de, sous prétexte de, sous couleur de, au nom de; par égard pour, à cause de.    - Antonio tuo nomine gratias egi, Cic. Att. 1: j'ai remercié Antoine en ton nom.    - ab amicitia Q. Pompei meo nomine se removerat, Cic.: il avait rompu avec Pompée à cause de moi.    - amicitiae nostrae nomine, Cic.: au nom de notre amitié.    - intellegitur nec... nec fortitudinem patientiamque laudari suo nomine, Cic. Fin. 1: on comprend que ni... ni le courage et la force de résistance ne sont loués par eux-mêmes.    - honestis nominibus, Sall. C. 38: avec de beaux prétextes.    - sub honesto patrum aut plebis nomine, Sall.: sous le couvert honorable de la défense du sénat ou de la plèbe.    - me nomine neglegentiae suspectum esse tibi esse doleo, Cic. Fam. 2, 1, 1: je souffre d'être soupçonné par toi de négligence. [st1]7 [-] nom de la personne que l'on accuse.    - nomen alicujus deferre (ad praetorem): accuser qqn (devant le préteur).    - nomen recipere: (se dit du préteur), accueillir l’accusation, la rendre recevable. [st1]8 [-] titre d'une dette, créance, dette; débiteur.    - nomen solvere (expedire): payer une dette (le nom du débiteur est inscrit sur les livres de comptes).    - bonum nomen, Cic. Fam. 5: bon payeur.    - lenta nomina non mala, Sen. Ben. 5: débiteurs en retard, mais solvables.
    * * *
    nōmĕn, ĭnĭs, n. [*gnovimen, *gnomen →gnosco, nosco]    - gén. sing. arch. nominus. [st1]1 [-] ce qui permet de connaître, nom, dénomination, nom de famille.    - eunuchus nomine Pothinus, Caes. BC. 3: *un eunuque, Pothinus par son nom* = un eunuque appelé Pothinus.    - mulier, Lamia nomine, Cic.: une femme du nom de Lamia.    - est mihi nomen Petrus ou Petro (Petro: datif par attraction avec mihi): je m'appelle Pierre (**à moi est le nom Pierre**).    - fons cui nomen Arethusa est: **la fontaine à laquelle est le nom Aréthuse** = la fontaine qui s'appelle Aréthuse.    - ad nomen respondere: répondre à l'appel de son nom.    - ex re (ab re) nomen capere: tirer son nom de qqch.    - alicui rei nomen imponere (dare, ponere, indere): donner un nom à qqch.    - alicui nomen imponere, Liv.: donner un nom à qqn.    - carmina sub alieno nomine edere, Suet. Aug. 55: publier des vers sous un nom d'emprunt.    - appellare aliquem nomine, Cic.: appeler qqn par son nom.    - cui saltationi Titius nomen est, Cic. Brut. 62, 225: cette mimique porte le nom de Titius.    - quae voluptatis nomen habent, Cic.: choses qui portent le nom de plaisir.    - poetae nomen, Cic.: le nom de poète.    - nomen dare (edere, profiteri): s’enrôler, donner son nom pour être soldat.    - nomen dare in conjurationem, Tac.: s'enrôler dans une conspiration.    - stipendium ad nomen singulis persolutum est, Liv. 28: on paya toute la solde à chacun d'eux à l'appel de son nom. [st1]2 [-] nom illustre, réputation, renom, titre, renommée, gloire, célébrité.    - nomen habere, Cic.: avoir un nom.    - magnum nomen habere, Cic.: avoir un grand renom.    - tanti Tyrii Cassium faciunt, tantum ejus nomen est, Cic. Phil. 11: tant les Tyriens estiment Cassius! tant est grande sa renommée!    - tantum ejus in Syria nomen est, Cic. Phil. 11: tant il a de prestige en Syrie.    - nomen alicujus stringere, Ov. Tr. 2: ternir la réputation de qqn.    - homines nonnullius in litteris nominis, Plin Ep. 7: hommes de quelque renom dans les lettres.    - vos me imperatoris nomine appellavistis, Caes. BC. 2: vous m'avez donné le titre d'imperator.    - ne vinum nomen perdat, Cato, R. R. 25: pour que le vin ne perde pas ses qualités.    - pomis sua nomina servare,Virg. G. 2: garder aux fruits leur renommée. [st1]3 [-] famille, race, catégorie, personne; nation.    - nomen Romanum: la domination romaine, la nation romaine, le peuple romain, la puissance romaine (tout ce qui est appelé romain). [st1]4 [-] nom mis en avant, rubrique, titre, article.    - alio nomine, Cic.: à un autre titre.    - nomine meo, Cic.: pour ma part, pour mon compte.    - Caesarem suo nomine odisse, Caes.: haïr César à titre personnel.    - nomine lucri, Cic.: à titre de gain. [st1]5 [-] mot, terme, expression; nom (t. de gram.); vain mot, apparence ([]réalité).    - nomen carendi, Cic. Tusc. 1: le mot carere.    - in hoc nomine, Cic. Verr. 4, 125: à propos de ce mot, quand on parla de ces objets.    - reges, nomine magis quam imperio, Nep.: rois, qui en avaient le nom plus que l'autorité.    - nomen duarum legionum habere, Cic. Att. 5, 15, 1: avoir deux légions de nom. --- cf. Cic. Rep. 1, 51 ; Par. 17. [st1]6 [-] prétexte, cause, raison, motif, sujet.    - nomine + gén.: à titre de, sous prétexte de, sous couleur de, au nom de; par égard pour, à cause de.    - Antonio tuo nomine gratias egi, Cic. Att. 1: j'ai remercié Antoine en ton nom.    - ab amicitia Q. Pompei meo nomine se removerat, Cic.: il avait rompu avec Pompée à cause de moi.    - amicitiae nostrae nomine, Cic.: au nom de notre amitié.    - intellegitur nec... nec fortitudinem patientiamque laudari suo nomine, Cic. Fin. 1: on comprend que ni... ni le courage et la force de résistance ne sont loués par eux-mêmes.    - honestis nominibus, Sall. C. 38: avec de beaux prétextes.    - sub honesto patrum aut plebis nomine, Sall.: sous le couvert honorable de la défense du sénat ou de la plèbe.    - me nomine neglegentiae suspectum esse tibi esse doleo, Cic. Fam. 2, 1, 1: je souffre d'être soupçonné par toi de négligence. [st1]7 [-] nom de la personne que l'on accuse.    - nomen alicujus deferre (ad praetorem): accuser qqn (devant le préteur).    - nomen recipere: (se dit du préteur), accueillir l’accusation, la rendre recevable. [st1]8 [-] titre d'une dette, créance, dette; débiteur.    - nomen solvere (expedire): payer une dette (le nom du débiteur est inscrit sur les livres de comptes).    - bonum nomen, Cic. Fam. 5: bon payeur.    - lenta nomina non mala, Sen. Ben. 5: débiteurs en retard, mais solvables.
    * * *
        Nomen, nominis, pen. corr. n. g. Virgil. Le nom de quelque chose que ce soit.
    \
        Nec mihi cognatus fuit quisquam istoc nomine. Terent. Qui fust ainsi nommé.
    \
        Sanguinis nomina, vt pater, frater, soror, etc. Ouid. Les noms de consanguinité.
    \
        Ambitus nominum. Plin. In nominum ambitu est. Il ha beaucoup de noms.
    \
        Causa nominis est in dubio. Ouid. On ne scait pourquoy il ha tel nom.
    \
        Inane nomen. Lucret. Le nom d'une chose qui jamais ne fut, et jamais ne sera.
    \
        Surdum nomen. Sil. Duquel n'est point de bruit ne renom.
    \
        Vagi nominis est ambrosia. Plin. Elle ha beaucoup de noms, les uns l'appellent d'une sorte, les autres autrement.
    \
        Accipere nomen Dicti. Quintil. Estre appellé et nommé Dictum.
    \
        Addere nomen alicui. Ouid. Donner et imposer un nom.
    \
        Affari nomine. Cic. Parler à aucun en le nommant par son nom.
    \
        Arrogare sibi nomen. Quintil. S'attribuer un nom.
    \
        Clamare aliquem nomine. Virgil. L'appeler par son nom.
    \
        Compositum nomen terrori. L. Florus. Pour faire paour.
    \
        Deductum nomen ab Anco. Ouid. Desduict et derivé d'Ancus, ou descendant, etc.
    \
        Iulius a magno demissum nomen Iulo. Virgil. Derivé.
    \
        Sic illos nomine dicunt. Virgil. On les nomme ainsi en leur nom.
    \
        Habet nomen Fabius. Ouid. On le nomme Fabius, Il ha nom Fabius.
    \
        Moenia habentia nomen positoris. Ouid. Ville ayant et portant le nom de son fondateur.
    \
        Notus mihi nomine tantum. Horat. Je ne le congnois que de nom.
    \
        Reddere aliquem nomine. Virgil. Avoir tel nom que luy.
    \
        Sedet nomen Polynicis in ore. Stat. Il ha tousjours le nom de Polynices en la bouche, Il ne parle que de Polynices.
    \
        Signata nomina saxo. Ouid. Entaillez, Engravez.
    \
        Faustulo fuisse nomen ferunt. Liu. On dit qu'il avoit nom Faustulus.
    \
        Nomen. Virgil. Bruit et renommee.
    \
        Pomis sua nomina seruat. Virgil. Leur bonté naturelle et vigueur.
    \
        Fortissima nomina. Sil. Gents vaillants.
    \
        Magna nomina. Plin. iunior. Gents de grand renom.
    \
        Committere nomen alicuius aeternae famae. Ouid. Rendre immortel.
    \
        Stringere nomen alicuius. Ouid. Mesdire et detracter d'aucun.
    \
        Multis nominibus est hoc vitium notandum. Cicero. Pour beaucoup de causes et raisons.
    \
        Ab amicitia Q. Pompeii meo nomine se remouerat, vt scitis, Scipio. Cic. Pour l'amour de moy, ou A cause de moy.
    \
        Portorii nomine aliquid exigere. Cic. Pour le, etc.
    \
        Dissoluere alicui alterius nomine. Cic. Payer pour autruy.
    \
        Res suo nomine in iudicium nunquam est vocata. Cic. Ceste cause en soy et principalement en fut encore jamais debatue.
    \
        Vno nomine. Cic. Par un mot, Generalement.
    \
        Nominibus honestis. Sallustius. Soubs honneste couverture, ou couleur.
    \
        Hoc vno nomine absolui velle. Cic. Pour ceste seule cause.
    \
        Nomina. Cic. Les item et articles d'un compte et autres papiers.
    \
        Nomina. Cic. Les noms et debtes.
    \
        Expedire nomina. Cicero. Chevir avec ses creanciers, Payer ses debtes.
    \
        Nomina exigere. Cic. Demander ses debtes, Se faire payer de ses debtes.
    \
        Idonea nomina inuenire. Caius iuriscon. Rencontrer gents qui ont bien de quoy, et bons payeurs. B.
    \
        Impedita nomina. Liu. Debtes longues qui ne sont pas prestes.
    \
        Nomina transcribere in alios. Liu. Transporter ses debtes à d'autres personnes, Les mettre soubs le nom d'autruy.
    \
        Nomen suum alicui commodare ad translationem criminis. Cic. Prester son nom à aucun luy disant, Deschargez vous sur moy.
    \
        Nomen absentis recipere. Cic. Recevoir un accusateur à deferer et poursuyvre aucun absent et hors du pays.
    \
        Ad nomina respondere. Liu. Comparoir au jour de la monstre.

    Dictionarium latinogallicum > nomen

  • 12 praeceps

    praeceps, cĭpĭtis (old form praecĭ-pes, cĭpis, Plaut. Rud. 3, 3, 8; id. et Enn. ap. Prisc. p. 725 P. (Ann. v. 391 Vahl.; abl. praecipiti), adj. [prae-caput].
    I.
    Lit., headforemost, headlong (class.):

    praecipitem trahi,

    Plaut. Ps. 1, 5, 79:

    aliquem praecipitem deicere,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86:

    praeceps ad terram datus,

    dashed to the ground, Liv. 31, 37:

    praeceps curru ab alto Desilit,

    Ov. M. 12, 128:

    hic se praecipitem tecto dedit,

    threw himself headlong from the roof, Hor. S. 1, 2, 41:

    aliquem in praeceps jacere,

    headlong, Tac. A. 4, 22; so,

    jacto in praeceps corpore,

    id. ib. 6, 49; cf.:

    in praeceps deferri,

    Liv. 5, 47.—For in praeceps, in late Lat., per praeceps occurs:

    abiit grex per praeceps in mare,

    Vulg. Matt. 8, 32; id. Judic. 5, 22.—Hence, of one going rapidly, headforemost, headlong:

    de ponte Ire praecipitem in lutum per caputque pedesque,

    Cat. 17, 9:

    se jacere praecipitem e vertice,

    id. 63, 244; Verg. A. 5, 860:

    ab equo praeceps decidit,

    Ov. Ib. 259:

    (apes) praecipites Cadunt,

    Verg. G. 4, 80:

    aliquem praecipitem agere,

    to drive headlong, Cic. Caecin. 21, 60; Verg. A. 5, 456:

    praecipites se fugae mandabant,

    Caes. B. G. 2, 24:

    Monoeten In mare praecipitem deturbat,

    Verg. A. 5, 175; cf.:

    praeceps amensque cucurri,

    Ov. M. 7, 844:

    praeceps Fertur,

    is borne headlong, rushes, Hor. S. 1, 4, 30:

    nuntii,

    Tac. H. 2, 6.—
    B.
    Transf., of inanim. things.
    1.
    Of localities, qs. that descend suddenly in front, i. e. downhill, steep, precipitous:

    in declivi ac praecipiti loco,

    Caes. B. G. 4, 33:

    via (opp. plana),

    Cic. Fl. 42, 105:

    saxa,

    Liv. 38, 23:

    fossae,

    Ov. M. 1, 97; Verg. A. 11, 888:

    iter,

    Ov. Tr. 4, 3, 74; cf.

    trop.: iter ad malum praeceps ac lubricum,

    Cic. Rep. 1, 28, 44:

    loci,

    Col. 1, 2:

    mons,

    Plin. Pan. 16.—
    b.
    Subst.: praeceps, cĭpĭtis, n., a steep place, a precipice:

    turrim in praecipiti stantem,

    Verg. A. 2, 460:

    specus vasto in praeceps hiatu,

    Plin. 2, 45, 44, § 115:

    in praeceps pervenitur,

    Vell. 2, 3, 4:

    immane,

    Juv. 10, 107:

    altissimum,

    App. M. 4, p. 144 med. —In plur.:

    in praecipitia cursus iste deducit,

    Sen. Ep. 8, 4.—
    2.
    Sinking, declining:

    (in vitibus) praecipites palmites dicuntur, qui de hornotinis virgis enati in duro alligantur,

    Col. 5, 6, 33:

    sol Praecipitem lavit aequore currum,

    Verg. G. 3, 359:

    jam praeceps in occasum sol erat,

    Liv. 10, 42:

    dies,

    id. 4, 9; cf.:

    senectus,

    Curt. 6, 5, 3. —
    3.
    In gen., swift, rapid, rushing, violent ( poet.;

    syn.: celer, velox): praeceps Anio,

    Hor. C. 1, 7, 13:

    Boreas,

    Ov. M. 2, 185:

    nox,

    fleeting, transient, id. ib. 9, 485:

    procella,

    Stat. Th. 5, 419:

    oceani fragor,

    Val. Fl. 3, 404:

    letum,

    Sen. Hippol. 262:

    remedium,

    Curt. 3, 6, 2.—
    II.
    Trop., headlong, hasty, rash, precipitate.
    A.
    In gen. (class.):

    noster erus, qui scelestus sacerdotem anum praecipes Reppulit,

    Plaut. Rud. 3, 3, 10:

    sol jam praecipitans me quoque haec praecipitem paene evolvere coëgit,

    almost headlong, precipitately, Cic. de Or. 3, 55, 209:

    agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,

    chase, pursue, id. Verr. 2, 1, 3, § 7:

    praecipitem amicum ferri sinere,

    to rush into the abyss, id. Lael. 24, 89:

    quoniam ab inimicis praeceps agor,

    am pursued, Sall. C. 31, 9:

    praeceps celeritas dicendi,

    Cic. Fl. 20, 48: profectio, Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6: occumbunt multi letum... praecipe cursu, in rapid destruction, Enn. l. l.—With gen.:

    SI NON FATORVM PRAECEPS HIC MORTIS OBISSET,

    sudden as regards fate, Inscr. Grut. 695, 9, emended by Minervini in Bullet. Arch. Napol. III. 1845, p. 41 (but Minervini's assumption of a new adj., praeceps, from praecipio, anticipating fale, is unnecessary).—
    B.
    In partic.
    1.
    Rash, hasty, inconsiderate:

    homo in omnibus consiliis praeceps,

    Cic. Phil. 5, 13, 37: praeceps et effrenata mens, id. Cael. 15, 35:

    praeceps consilium et immaturum,

    Suet. Aug. 8:

    cogitatio,

    id. Calig. 48:

    audacia,

    Val. Max. 1, 6, 7.—
    2.
    Inclined to any thing:

    praeceps in avaritiam et crudelitatem animus,

    Liv. 26, 38:

    praeceps ingenio in iram,

    id. 23, 7:

    animus ad flagitia praeceps,

    Tac. A. 16, 21.—
    3.
    Dangerous, hazardous, critical:

    in tam praecipiti tempore,

    Ov. F. 2, 400.—Hence,
    b.
    Subst.: praeceps, cĭpĭtis, n.
    (α).
    Great danger, extremity, extreme danger, critical circumstances:

    se et prope rem publicam in praeceps dederat,

    brought into extreme danger, Liv. 27, 27:

    levare Aegrum ex praecipiti,

    Hor. S. 2, 3, 292:

    aeger est in praecipiti,

    Cels. 2, 6.—
    (β).
    The highest part, summit, sublimity (postAug.):

    omne in praecipiti vitium stetit,

    at its point of culmination, Juv. 1, 149:

    debet orator erigi, attolli, efferri, ac saepe accedere ad praeceps,

    to verge on the sublime, Plin. Ep. 9, 26, 2.—Hence, adv.: prae-ceps, headlong.
    1.
    Lit.:

    aliquem praeceps trahere,

    Tac. A. 4, 62:

    ex his fulgoribus quaedam praeceps eunt, similia prosilientibus stellis,

    Sen. Q. N. 1, 15, 2:

    moles convulsa dum ruit intus immensam vim mortalium praeceps trahit atque operit,

    Tac. A. 4, 62:

    toto praeceps se corpore ad undas Misit,

    Verg. A. 4, 253.—
    2.
    Trop.:

    eversio rei familiaris dignitatem ac famam praeceps dabat,

    brought into danger, Tac. A. 6, 17:

    praeceps in exsilium acti,

    suddenly, hastily, Amm. 29, 1, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > praeceps

  • 13 credo

    crēdo, didī, ditum, ere (арх. praes. conjct. creduam, creduas или creduis)
    1) вверять, поручать ( vitam et fortunas alicui LM)
    c. alicui summam belli L — возложить на кого-л. главное командование
    c. omnia consilia alicui Ter — поверять кому-л. все намерения (планы)
    2) давать взаймы (alicui pecuniam C, Sen)
    res credĭtae C — ссуда, вещь, данная в долг
    3) доверять, полагаться (utrumque vitium est et omnibus c. et nemini Sen)
    c. virtuti alicujus Sl — положиться на чью-л. доблесть
    se Neptuno c. Plвверить себя Нептуну (т. е. отправиться в морское путешествие)
    4) верить (potissimum Thucydidi credo Nep; c. alicui aliquid Pl или de re aliquā Pl, Nep, C; c. hoc esse factum Nep, Sl, C etc.)
    libenter homines id, quod volunt, credunt погов. Cs — люди охотно верят тому, чего они желают
    Cassandra non unquam credita Teucris V — Кассандра, которой тевкры никогда не верили
    aliquem ad credendum ducere или impellere C — убедить кого-л.
    crederes victos L — можно было подумать, что они побеждены
    c. oculis amplius quam auribus Sen — верить глазам больше, чем ушам; вводно
    mihi crede (редко crede mihi) или credas mihi velim C etc. — поверь мне (= даю тебе честное слово)
    credor (= creditur mihi) O etc.мне верят
    5) верить, веровать
    6) полагать, считать (c. aliquem esse praestantem virum L; c. aliquem Jovis filium QC)
    haud credo, sed certo scio Pl — не думаю, а доподлинно знаю
    creditur Pythagorae auditorem fuisse Numam L — Нума был, как полагают, слушателем Пифагора
    navis praeter creditur ire Lcr — кажется, что мимо движется (неподвижный) корабль
    erant, qui crederent sonitum tubae audiri T — были такие, которым чудился звук трубы; вводно
    credo Pl, C etc. — (как я) полагаю, по моему мнению, думается мне (credo, misericors est Pl)

    Латинско-русский словарь > credo

  • 14 facere

    делать: 1) совершать известное действие, quae facta contra bonos mores fiunt, nec facere nos posse credendum, est (1. 15 D. 28, 7. 1. 102. D. 50, 17);

    facere contra s. adversus legem, SCtum, voluntatem defuncti etc. (см. adversus s. 1., contra s. 1. 1. 9 § 8. D. 4, 2. 1. 3 D. 1, 1. 1. 55. D. 50, 17).

    2)особ., как предмет обязательства, обозначает в обширнейшем смысле а) всякое действие, т. е. состоящее как в даче какой-либо вещи или предоставлении пользования оною, так и в оказании какой-либо услуги или помощи (1. 218 D. 50, 16. cf. 1. 175 eod.); отсюда обозн. также исполнение обязательства, состоящее in praestando, solvendo: facere posse = solvendo esse (1. 8. 9. D. 12, 6. l. 23 pr. I. 81. D. 17, 2. 1. 18 § 1. 1. 28. 54. D. 24. 3 1. 1 § 1 D. 42, 7. I. 21. D. 46, 3. 1. 63 § 7. 1. 68 § 1 D. 17, 2);

    centum tautum facere posse (1. 82 D. 35, 2);

    quatenus facere potest debitor (1. 49 D. 2, 14. l. 3 pr. D. 13, 5. 1. 63 D. 17, 2. 1. 36 D. 24, 3. 1. 33 pr. D. 39, 5. 1. 16- 25 D. 42, 1. 1. 35 pr. D. 3, 5);

    nihil vel minus facere posse (1. 1 § 43 D. 16, 3);

    facere iudicatum (1. 45 § 1. D. 5, 1. 1. 42 pr. D. 12, 1. 1. 45. D. 46, 1);) в более тесном смысле обозн. всякое действие, которое не вмещает в себе понятия dandi, т. е. передачи предмета в собственность другого лица (см. s. 1. с), противоп. dare;

    3) совершать, причинять, fac. homicidium (1. 1 § 21. D. 48,18. I. 28 § 15 D. 48, 19), stuprum, adulterium (1. 12 D. 48, 6), furtum (1. 7 pr. 1. 18. 19 § 6. I. 23 D. 47, 2);

    si nox furtum faxsit (L. XII tab. VIII, 11), si servus furtum faxit (1. c. XII. 3), cum nexum faciet (1. c. VI. 1);

    damnum (1. 151 D. 50, 17), pauperiem, iniuriam (1. 1 pr. § 3 D. 9, 1), si iniuriam faxsit (L. XII, tab. VII, 4);

    vim, metum (1. 9 § 1. 8. 1. 14 § 2. 13. 15 D. 4, 2) moram (см.);

    4) составлять, fac. testamentum, tabulas testamenti (1. 18 § 1. 1. 19 D. 28, 1), codicillum (1. 19 D. 29, 7. 1 37 § 1 D. 32);

    5) заключать, совершать, fac. locationem, venditionem (1. 8 § l D. 42, 5), nomina (1. 9 pr. 13. 2,14. 1. 39 § 14. D. 26, 7. 1. 46. D. 32);

    6) facere negotium, причинять неприятности: calumniae causa negotium facere alicui (1. 1 pr. § l 1. 3 § 1. D. 3, 6. 1. 5. pr. D. 37, 15);

    7) сделать: locat artifex operam suam, i. e. faciendi necessitatem (1. 22 § 2. D. 19, 2);

    opus factum (1. 21 § 1 D. 39, 2);

    materia facta (1. 6. D. 6, 1);

    argentum, aurum factum (1. 78 § 4 D. 32. 1. 27 D. 34, 2);

    8) заниматься: fac. medicinam (1. 26 § 1 D. 38, 1), argentariam (1. 4 § 3. 4 D. 2, 13), artem ludicram, lenocinium (1. 4pr. § l. 2. D. 3, 2);

    9) сделать кого чем, possessorem fac. aliquem (1. 22 D. 50, 16. 1. 6 § 5. 1. 13 § 5. D. 3, 2);

    suspectum fac. aliquem (1. 2 D. 27, 8);

    fieri, делаться, iure institutionis, ex testamento, heres factus (1. 5 D. 28, 6. 1. 68 § 1 D. 30. 1. 40 § 1 D. 1, 7);

    sui iuris, paterfamil. factus (1. 2 § 1. 1. 3 D. 14, 5. 1. 3 § 4. 1. 20 D. 14, 6);

    pubes factus pupillus (1. 4 D. 27, 2);

    annorum XIV factus (1. 22 pr. D. 36, 2);

    furiosus mentis compos factus (1. 47 D. 29, 2. 1. 2 § 11. D. 38, 17);

    liber servus factus (1. 1 § 4. eod. 1. 38 pr. D. 46, 3);

    fundus sacer factus (1. 91 § 1 D. 45, 1. 1. 3 § 8 D. 12, 4. 1. 55 D. 35. 1. 1. 2 D. 39, 6. 1. 24 D. 3, 5);

    fundum facere emtoris (1. 25 § 1 D. 18, l);- делать, facit totum voluntas defuncti (1. 35 § 3 D. 28, 5);

    facere dodrantem, quadrantem bonorum (см. dodrans);

    10) творить, установлять, назначать, fac. ius (1. 40 D. 1. 3);

    fac. plures gradus heredum (1. 36 pr. D. 28, 6);

    dotem fac. alicui (1. 49 D. 23, 3);

    curatores (1. 9 D. 27, 10);

    ad actionem procurator factus (1. 13 pr. D. 2, 14);

    11) употреблять, издерживать, fac. alimenta in aliquem (1. 5 § 14 D. 25, 3. 1. 19 § 2 D. 36, 1), fac. impensas (см.);

    12) = agere s. 2: annum in fuga facere (1. 14 § 1. D. 40, 7);

    13) оценивать, magni, parvi facere (1. 4 § 6 D. 1, 16. 1. 1 § 10 D. 43, 24. 1. 16. C. 10, 31); - 14) = experiri, иметь: fac. lucrum (см.), damnum, потерпеть (1. 56 D. 30. 1. 26 D. 39, 2);

    vitium facere. испортиться (1. 32 eod. 1. 10 § 1 D. 14, 2);

    abortum facere (см.);-15) противоп. immittere, на недвижимом имуществе, на земле другого лица делать какие-нб. перемены, постройки (1. 1 pr. D. 43, 6. 1. 2 pr. D. 43, 8. 1. 1 pr. D. 43, 12).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > facere

  • 15 converto

    con-verto ( - vorto), ti, sum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to turn or whirl round, to wheel about, to cause to turn, to turn back, reverse; and with the designation of the terminus in quem, to turn or direct somewhere, to direct to or towards, to move or turn to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.
    a.
    With a simple acc.:

    caelos omnes,

    Lucr. 2, 1097; cf.:

    in infimo orbe luna convertitur,

    Cic. Rep. 6, 17, 17; id. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    minore sonitu quam putaram, orbis hic in re publicā est conversus,

    id. Att. 2, 9, 1:

    manum,

    Quint. 11, 3, 100:

    reddita inclusarum ex speluncā boum vox Herculem convertit,

    Liv. 1, 7, 7:

    ter se convertit,

    Ov. M. 7, 189:

    crines calamistro,

    i. e. to curl, Petr. 102, 15 et saep.—
    b.
    With the designation of the terminus in quem.
    (α).
    By in:

    equos frenis in hostes,

    Lucr. 5, 1317:

    naves in eam partem,

    Caes. B. G. 3, 15:

    ferrum in me,

    Verg. A. 9, 427:

    omnium ora atque oculos in aliquem,

    Cic. Cat. 4, 1, 1 (cf. under B. 1.):

    iter in provinciam,

    Caes. B. G. 7, 56:

    se in Phrygiam,

    Nep. Ages. 3, 2 et saep.—Medial:

    in fugam nemo convortitur,

    Plaut. Am. 1, 1, 83 Fleck.—
    (β).
    By ad:

    ad hunc se confestim a Pulfione omnis multitudo convertit,

    Caes. B. G. 5, 44, 10:

    eam materiam ad hostem,

    id. ib. 3, 29:

    colla ad freta,

    Ov. M. 15, 516:

    tum bis ad occasum, bis se convertit ad ortum,

    id. ib. 14, 386:

    nos ad judicem,

    Quint. 11, 3, 157 et saep.—
    * (γ).
    By contra:

    tigna contra vim atque impetum fluminis,

    Caes. B. G. 4, 17, 5.—
    (δ).
    By sub:

    cursum sub terras,

    Lucr. 5, 654.—
    (ε).
    By the dat.:

    majus lumen in diem nobis luna,

    Lucr. 5, 706.—Medial:

    Zephyro convertitur ales Itque super Libyen,

    Luc. 9, 689.—
    (ζ).
    By local adv.:

    aspectum facile quo vellent,

    Cic. N. D. 2, 57, 142.—
    (η).
    By the acc. alone:

    se domum,

    Ter. Ad. 2, 4, 22.—
    2.
    In partic.
    a.
    Milit. t. t.: convertere signa, aciem, etc., to wheel about, change the direction of a march:

    conversa signa in hostes inferre,

    Caes. B. G. 2, 26:

    Romani conversa signa bipartito intulerunt,

    id. ib. 1, 25:

    reliquos sese convertere cogunt,

    to retreat, id. B. C. 1, 46:

    cum conversis signis retro in urbem rediretur,

    Liv. 8, 11, 4; cf.:

    convertunt inde signa,

    id. 3, 54, 10 Drak. ad loc. (where Weissenb. ex conj., convellunt):

    aciem,

    id. 42, 57, 12; so,

    aciem in fugam,

    Caes. B. G. 1, 52. —
    b.
    Rhet. t. t., of words, to transpose, interchange:

    non modo mutare quaedam verba, sed extendere, corripere, convertere, dividere cogitur (poësis),

    Quint. 10, 1, 29.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen.:

    ut ab eo quod agitur avertat animos, ut saepe in hilaritatem risumve convertat,

    Cic. Or. 40, 138; so,

    risum in judicem,

    id. de Or. 2, 60, 245:

    omnem orationem transduxi et converti in increpandam Caepionis fugam,

    id. ib. 2, 48, 199:

    rationem in fraudem malitiamque,

    to employ, id. N. D. 3, 31, 78; cf. id. Rosc. Am. 39, 114 and 115:

    beneficium in injuriam,

    Sen. Ben. 2, 13, 1 et saep.:

    animos imperitorum ad deorum cultum a vitae pravitate,

    Cic. N. D. 1, 27, 77; cf. Liv. 24, 4, 4 and 9: qui eas copias, quas diu simulatione rei publicae comparabant, subito ad patriae periculum converterunt, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, a, 5 fin.:

    facultatem dicendi ad hominum perniciem,

    Quint. 2, 20, 2 et saep.:

    ingenium et studium ad causas agendas,

    Tac. Or. 14 et saep.:

    se aliquando ad timorem, numquam ad sanitatem,

    Cic. Sull. 5, 17; id. Fam. 3, 10, 10:

    se ad philosophos,

    id. Fin. 5, 3, 7; cf. id. Q. Fr. 3, 5, 5 et saep.:

    quocumque te animo et cogitatione converteris,

    Cic. de Or. 1, 2, 6:

    aculeum testimonii sui,

    id. Fl. 34, 86:

    argumentum,

    Gell. 5, 10, 3.—Of turning to the political support of any one:

    tota civitas se ad eos convertisse videretur,

    Nep. Att. 8, 1; cf. Cic. Rep. 6, 12, 12; Sen. Clem. 1, 4, 3; cf.:

    fama hujus rei convertit ad Masinissam Numidas,

    Liv. 29, 30, 7.— Pass. in mid. sense:

    cuncta ad victoris opes conversa,

    Tac. H. 3, 44.—In eccl. Lat., to convert to Christianity, etc.:

    aliquem ad fidem Christi,

    Hier. in Philem. 5, 10 sq. —Esp. freq. of turning or arresting the attention:

    illud intellego, omnium ora in me convorsa esse,

    Sall. J. 85, 5:

    converterat Cn. Pompeii persona totum in se terrarum orbem,

    Vell. 2, 31, 1:

    proximas (provincias) in se,

    Suet. Vesp. 4 al.: nihil opus est, ad continendas custodias plures commilitones converti, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 20 (31), 1:

    omnium oculos ad se,

    Nep. Alcib. 3, 5.—And with inanimate things as subjects:

    cum aliqua iis ampla et honesta res objecta totos ad se convertit et rapit,

    Cic. Off. 2, 10, 37.—Since the Aug. per. also freq. with a simple acc.:

    sive elephas albus volgi converteret ora,

    Hor. Ep. 2, 1, 196; Suet. Calig. 35; cf. Liv. 26, 29, 2:

    animos,

    id. 29, 26, 5:

    homines quaqua iret,

    Suet. Tit. 5.—
    2.
    Pregn., to change the nature of a thing; i. e. to change, alter, transform, turn.
    (α).
    With a simple acc.:

    omnes Res ita convortant formas mutentque colores,

    Lucr. 2, 1005; cf. id. 1, 678:

    omnia,

    id. 4, 441:

    tellus induit ignotas hominum conversa figuras,

    Ov. M. 1, 88:

    humanam vicem (venena),

    Hor. Epod. 5, 88:

    rem,

    Cic. Att. 8, 13, 2:

    rem publicam,

    to bring into disorder, id. Fl. 38, 94:

    hunc ordinem,

    Quint. 7, 2, 15:

    animum avaritiā,

    Sall. J. 29, 1:

    vitae viam,

    Hor. Ep. 1, 17, 26:

    studia,

    id. A. P. 166 et saep.:

    conversi animum vultumque,

    Tac. H. 1, 85: castra castris, to change camp with camp (i. e. to establish new camps by constantly removing), Caes. B. C. 1, 81.—

    In gram.: casus conversi, = casus obliqui,

    the cases which undergo a change of form, Cic. N. D. 2, 25, 64.—
    (β).
    With ad:

    nisi si id putas, non posse jam ad salutem convorti hoc malum,

    Ter. And. 4, 1, 48:

    poena omnis oculorum ad caecitatem mentis est conversa,

    Cic. Dom. 40, 105:

    mater magna, cujus ludi violati, polluti, paene ad caedem et ad funus civitatis conversi sunt,

    id. Har. Resp. 11, 24:

    quod ad perniciem suam fuerat cogitatum, id ad salutem convertit,

    Nep. Dat. 6, 8.—
    (γ).
    With in:

    si antequam tumor discutiatur in suppurationem convertitur,

    Col. 6, 17, 6:

    jam ego me convortam in hirudinem,

    Plaut. Ep. 2, 2, 4:

    deum sese in hominem,

    Ter. Eun. 3, 5, 40:

    Hecubam in canem,

    Cic. Tusc. 3, 26, 63:

    terras in freti formam,

    Ov. M. 11, 209:

    deum (sc. Jovem) in pretium (i. e. aurum),

    Hor. C. 3, 16, 8:

    vim morbi in quartanam,

    Cic. Fam. 16, 11, 1 et saep.:

    crimen in laudem,

    id. Fl. 29, 70:

    amicitiae se in graves inimicitias,

    id. Lael. 21, 78; Quint. 12, 1, 2 et saep.—
    b.
    Of written works, to translate:

    converti ex Atticis duorum eloquentissimorum nobilissimas orationes... nec converti ut interpres, sed ut orator, etc.,

    Cic. Opt. Gen. 5, 14:

    orationes e Graeco,

    id. ib. 6, 18:

    aliqua de Graecis,

    id. Fin. 1, 2, 6:

    librum in Latinum,

    id. Off. 2, 24, 87; id. Tusc. 3, 14, 29; cf. id. Fin. 1, 2, 5; id. N. D. 2, 41, 104.—
    II.
    Neutr., to relurn (rare).
    A.
    Lit.:

    inde (imago) retro rursum redit et convertit eodem,

    Lucr. 4, 334 (Lachm. conj. convertitur):

    clam cum paucis ad pedites convortit,

    Sall. J. 101, 6:

    in regnum suum,

    id. ib. 20, 4:

    convortit Varro,

    Sil. 9, 645:

    ad me,

    Gell. 1, 26, 3.—
    B.
    Trop.
    1.
    To return, turn:

    in amicitiam atque in gratiam,

    Plaut. Stich. 3, 1, 18:

    ad sapientiora,

    Tac. A. 3, 55.—
    2.
    To change, turn:

    hoc vitium huic uni in bonum convertebat,

    Cic. Brut. 38, 141; id. de Or. 3, 29, 114; id. Fat. 7, 14; cf. id. ib. 9, 17:

    regium imperium in superbiam dominationemque,

    Sall. C. 6, 7 Kritz:

    ne ista vobis mansuetudo et misericordia... in miseriam convortet,

    id. ib. 52, 27:

    ad aliquem, of political support,

    Cic. Planc. 20, 50; Tac. A. 12, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > converto

  • 16 convorto

    con-verto ( - vorto), ti, sum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to turn or whirl round, to wheel about, to cause to turn, to turn back, reverse; and with the designation of the terminus in quem, to turn or direct somewhere, to direct to or towards, to move or turn to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.
    a.
    With a simple acc.:

    caelos omnes,

    Lucr. 2, 1097; cf.:

    in infimo orbe luna convertitur,

    Cic. Rep. 6, 17, 17; id. Ac. 2, 39, 123; cf.:

    minore sonitu quam putaram, orbis hic in re publicā est conversus,

    id. Att. 2, 9, 1:

    manum,

    Quint. 11, 3, 100:

    reddita inclusarum ex speluncā boum vox Herculem convertit,

    Liv. 1, 7, 7:

    ter se convertit,

    Ov. M. 7, 189:

    crines calamistro,

    i. e. to curl, Petr. 102, 15 et saep.—
    b.
    With the designation of the terminus in quem.
    (α).
    By in:

    equos frenis in hostes,

    Lucr. 5, 1317:

    naves in eam partem,

    Caes. B. G. 3, 15:

    ferrum in me,

    Verg. A. 9, 427:

    omnium ora atque oculos in aliquem,

    Cic. Cat. 4, 1, 1 (cf. under B. 1.):

    iter in provinciam,

    Caes. B. G. 7, 56:

    se in Phrygiam,

    Nep. Ages. 3, 2 et saep.—Medial:

    in fugam nemo convortitur,

    Plaut. Am. 1, 1, 83 Fleck.—
    (β).
    By ad:

    ad hunc se confestim a Pulfione omnis multitudo convertit,

    Caes. B. G. 5, 44, 10:

    eam materiam ad hostem,

    id. ib. 3, 29:

    colla ad freta,

    Ov. M. 15, 516:

    tum bis ad occasum, bis se convertit ad ortum,

    id. ib. 14, 386:

    nos ad judicem,

    Quint. 11, 3, 157 et saep.—
    * (γ).
    By contra:

    tigna contra vim atque impetum fluminis,

    Caes. B. G. 4, 17, 5.—
    (δ).
    By sub:

    cursum sub terras,

    Lucr. 5, 654.—
    (ε).
    By the dat.:

    majus lumen in diem nobis luna,

    Lucr. 5, 706.—Medial:

    Zephyro convertitur ales Itque super Libyen,

    Luc. 9, 689.—
    (ζ).
    By local adv.:

    aspectum facile quo vellent,

    Cic. N. D. 2, 57, 142.—
    (η).
    By the acc. alone:

    se domum,

    Ter. Ad. 2, 4, 22.—
    2.
    In partic.
    a.
    Milit. t. t.: convertere signa, aciem, etc., to wheel about, change the direction of a march:

    conversa signa in hostes inferre,

    Caes. B. G. 2, 26:

    Romani conversa signa bipartito intulerunt,

    id. ib. 1, 25:

    reliquos sese convertere cogunt,

    to retreat, id. B. C. 1, 46:

    cum conversis signis retro in urbem rediretur,

    Liv. 8, 11, 4; cf.:

    convertunt inde signa,

    id. 3, 54, 10 Drak. ad loc. (where Weissenb. ex conj., convellunt):

    aciem,

    id. 42, 57, 12; so,

    aciem in fugam,

    Caes. B. G. 1, 52. —
    b.
    Rhet. t. t., of words, to transpose, interchange:

    non modo mutare quaedam verba, sed extendere, corripere, convertere, dividere cogitur (poësis),

    Quint. 10, 1, 29.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen.:

    ut ab eo quod agitur avertat animos, ut saepe in hilaritatem risumve convertat,

    Cic. Or. 40, 138; so,

    risum in judicem,

    id. de Or. 2, 60, 245:

    omnem orationem transduxi et converti in increpandam Caepionis fugam,

    id. ib. 2, 48, 199:

    rationem in fraudem malitiamque,

    to employ, id. N. D. 3, 31, 78; cf. id. Rosc. Am. 39, 114 and 115:

    beneficium in injuriam,

    Sen. Ben. 2, 13, 1 et saep.:

    animos imperitorum ad deorum cultum a vitae pravitate,

    Cic. N. D. 1, 27, 77; cf. Liv. 24, 4, 4 and 9: qui eas copias, quas diu simulatione rei publicae comparabant, subito ad patriae periculum converterunt, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, a, 5 fin.:

    facultatem dicendi ad hominum perniciem,

    Quint. 2, 20, 2 et saep.:

    ingenium et studium ad causas agendas,

    Tac. Or. 14 et saep.:

    se aliquando ad timorem, numquam ad sanitatem,

    Cic. Sull. 5, 17; id. Fam. 3, 10, 10:

    se ad philosophos,

    id. Fin. 5, 3, 7; cf. id. Q. Fr. 3, 5, 5 et saep.:

    quocumque te animo et cogitatione converteris,

    Cic. de Or. 1, 2, 6:

    aculeum testimonii sui,

    id. Fl. 34, 86:

    argumentum,

    Gell. 5, 10, 3.—Of turning to the political support of any one:

    tota civitas se ad eos convertisse videretur,

    Nep. Att. 8, 1; cf. Cic. Rep. 6, 12, 12; Sen. Clem. 1, 4, 3; cf.:

    fama hujus rei convertit ad Masinissam Numidas,

    Liv. 29, 30, 7.— Pass. in mid. sense:

    cuncta ad victoris opes conversa,

    Tac. H. 3, 44.—In eccl. Lat., to convert to Christianity, etc.:

    aliquem ad fidem Christi,

    Hier. in Philem. 5, 10 sq. —Esp. freq. of turning or arresting the attention:

    illud intellego, omnium ora in me convorsa esse,

    Sall. J. 85, 5:

    converterat Cn. Pompeii persona totum in se terrarum orbem,

    Vell. 2, 31, 1:

    proximas (provincias) in se,

    Suet. Vesp. 4 al.: nihil opus est, ad continendas custodias plures commilitones converti, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 20 (31), 1:

    omnium oculos ad se,

    Nep. Alcib. 3, 5.—And with inanimate things as subjects:

    cum aliqua iis ampla et honesta res objecta totos ad se convertit et rapit,

    Cic. Off. 2, 10, 37.—Since the Aug. per. also freq. with a simple acc.:

    sive elephas albus volgi converteret ora,

    Hor. Ep. 2, 1, 196; Suet. Calig. 35; cf. Liv. 26, 29, 2:

    animos,

    id. 29, 26, 5:

    homines quaqua iret,

    Suet. Tit. 5.—
    2.
    Pregn., to change the nature of a thing; i. e. to change, alter, transform, turn.
    (α).
    With a simple acc.:

    omnes Res ita convortant formas mutentque colores,

    Lucr. 2, 1005; cf. id. 1, 678:

    omnia,

    id. 4, 441:

    tellus induit ignotas hominum conversa figuras,

    Ov. M. 1, 88:

    humanam vicem (venena),

    Hor. Epod. 5, 88:

    rem,

    Cic. Att. 8, 13, 2:

    rem publicam,

    to bring into disorder, id. Fl. 38, 94:

    hunc ordinem,

    Quint. 7, 2, 15:

    animum avaritiā,

    Sall. J. 29, 1:

    vitae viam,

    Hor. Ep. 1, 17, 26:

    studia,

    id. A. P. 166 et saep.:

    conversi animum vultumque,

    Tac. H. 1, 85: castra castris, to change camp with camp (i. e. to establish new camps by constantly removing), Caes. B. C. 1, 81.—

    In gram.: casus conversi, = casus obliqui,

    the cases which undergo a change of form, Cic. N. D. 2, 25, 64.—
    (β).
    With ad:

    nisi si id putas, non posse jam ad salutem convorti hoc malum,

    Ter. And. 4, 1, 48:

    poena omnis oculorum ad caecitatem mentis est conversa,

    Cic. Dom. 40, 105:

    mater magna, cujus ludi violati, polluti, paene ad caedem et ad funus civitatis conversi sunt,

    id. Har. Resp. 11, 24:

    quod ad perniciem suam fuerat cogitatum, id ad salutem convertit,

    Nep. Dat. 6, 8.—
    (γ).
    With in:

    si antequam tumor discutiatur in suppurationem convertitur,

    Col. 6, 17, 6:

    jam ego me convortam in hirudinem,

    Plaut. Ep. 2, 2, 4:

    deum sese in hominem,

    Ter. Eun. 3, 5, 40:

    Hecubam in canem,

    Cic. Tusc. 3, 26, 63:

    terras in freti formam,

    Ov. M. 11, 209:

    deum (sc. Jovem) in pretium (i. e. aurum),

    Hor. C. 3, 16, 8:

    vim morbi in quartanam,

    Cic. Fam. 16, 11, 1 et saep.:

    crimen in laudem,

    id. Fl. 29, 70:

    amicitiae se in graves inimicitias,

    id. Lael. 21, 78; Quint. 12, 1, 2 et saep.—
    b.
    Of written works, to translate:

    converti ex Atticis duorum eloquentissimorum nobilissimas orationes... nec converti ut interpres, sed ut orator, etc.,

    Cic. Opt. Gen. 5, 14:

    orationes e Graeco,

    id. ib. 6, 18:

    aliqua de Graecis,

    id. Fin. 1, 2, 6:

    librum in Latinum,

    id. Off. 2, 24, 87; id. Tusc. 3, 14, 29; cf. id. Fin. 1, 2, 5; id. N. D. 2, 41, 104.—
    II.
    Neutr., to relurn (rare).
    A.
    Lit.:

    inde (imago) retro rursum redit et convertit eodem,

    Lucr. 4, 334 (Lachm. conj. convertitur):

    clam cum paucis ad pedites convortit,

    Sall. J. 101, 6:

    in regnum suum,

    id. ib. 20, 4:

    convortit Varro,

    Sil. 9, 645:

    ad me,

    Gell. 1, 26, 3.—
    B.
    Trop.
    1.
    To return, turn:

    in amicitiam atque in gratiam,

    Plaut. Stich. 3, 1, 18:

    ad sapientiora,

    Tac. A. 3, 55.—
    2.
    To change, turn:

    hoc vitium huic uni in bonum convertebat,

    Cic. Brut. 38, 141; id. de Or. 3, 29, 114; id. Fat. 7, 14; cf. id. ib. 9, 17:

    regium imperium in superbiam dominationemque,

    Sall. C. 6, 7 Kritz:

    ne ista vobis mansuetudo et misericordia... in miseriam convortet,

    id. ib. 52, 27:

    ad aliquem, of political support,

    Cic. Planc. 20, 50; Tac. A. 12, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > convorto

  • 17 Mors

    mors, tis, f. [root mor, v. morior] (dat. morte, Varr. ap. Gell. 24), death in every form, natural or violent (syn.: letum, nex).
    I.
    Lit.:

    omnium rerum mors est extremum,

    Cic. Fam. 6, 21, 1:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79:

    mortem sibi consciscere,

    to kill one's self, Cic. Verr. 2, 3, 56, § 129:

    obire,

    to die, id. Phil. 5, 17, 48;

    Plaut Aul. prol. 15: nam necessest me... cras mortem exequi,

    id. Ps. 4, 2, 38:

    certae occumbere morti,

    to submit to, Verg. A. 2, 62:

    aliquem ad mortem dare,

    to put to death, kill, Plaut. Am. 2, 2, 177:

    morti,

    Hor. S. 2, 3, 197:

    aliquem morte multare,

    Cic. Tusc. 1, 22, 50; so,

    per vim,

    id. Verr. 2, 1, 5, § 14:

    morte multatus,

    id. Tusc. 1, 40, 97; Tac. A. 6, 9; Plin. Ep. 8, 14, 15; Lact. 2, 9, 24:

    morte punire,

    Plin. Ep. 8, 14, 12; Tac. A. 4, 44; 11, 18:

    mortis poena,

    Cic. Cat. 4, 4, 7:

    morti addici,

    id. Off. 3, 10, 45:

    omne humanum genus morte damnatum est,

    Sen. Ep. 71, 15:

    Antonius civium suorum vitae sedebat mortisque arbiter,

    Sen. Polyb. 16, 2:

    vitae et mortis habere potestatem,

    Vulg. Sap. 16, 13:

    illata per scelus,

    assassination, Cic. Mil. 7, 17:

    ad mortem se offerre pro patriā,

    id. Tusc. 1, 15, 32: afferre, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2:

    multare aliquem usque ad mortem,

    Ter. Ad. 1, 2, 9:

    morte cadere,

    Hor. C. 4, 2, 15: morte acerbissimā affici, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2:

    multare,

    id. de Or. 1, 43, 100:

    ad mortem duci,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    cui legatio ipsa morti fuisset,

    brought death, id. Phil. 9, 1, 3:

    imperfecta,

    blindness, Stat. Th. 11, 582: morte suā mori, to die a natural death:

    bella res est, mori suā morte,

    Sen. Ep. 69, 6:

    mors suprema,

    Hor. Ep. 2, 2, 173; Sil. 5, 416: mortis fine, Boëth. Consol. 2, 7: quae rapit ultima mors est, Lucil. ap. Sen. Ep. 24, 20: proximus morti = moriens, Aug. Civ. Dei, 22, 8; App. M. 1, 72; cf.:

    morti vicinus,

    Aug. Serm. 306, 10; Hier. in Joel, 1, 13 al.; cf.:

    cui, mors cum appropinquet,

    Cic. Fin. 5, 11, 31:

    cujus aetati mors propior erat,

    Sall. H. 2, 41, 9:

    adpropinquante morte,

    Cic. Div. 1, 30, 64 sq.:

    ut prorogetur tibi dies mortis,

    Sen. Ben. 5, 17, 6:

    circa mortis diem,

    id. Ep. 27, 2:

    mansurum est vitium usque ad diem mortis,

    Cels. 7, 7, 15 init. — Poet.:

    mors sola fatetur quantula sint hominum corpuscula,

    Juv. 10, 173. —In plur.:

    mortes, when several persons are spoken of: praeclarae mortes sunt imperatoriae,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Hor. S. 1, 3, 108:

    meorum,

    Plin. Ep. 8, 16, 1:

    perdere mortes,

    to throw away lives, to die in vain, Stat. Th. 9, 58:

    hinc subitae mortes,

    Juv. 1, 144.—Also of different forms or modes of death:

    omnīs per mortīs,

    Verg. A. 10, 854; cf.:

    omni imagine mortium,

    Tac. H. 3, 28; Sen. Clem. 1, 18, 2.—Rarely of an abstract thing:

    fere rerum omnium oblivio morsque memoriae,

    death, total loss, Plin. 14, 22, 28, § 142.—
    B.
    Personified.
    1.
    Mors, a goddess, the daughter of Erebus and Nox, Cic. N. D. 3, 17, 44; Verg. A. 11, 197; Hyg. Fab. praef.—
    2.
    (Eccl. Lat.) = eum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum, Vulg. Heb. 2, 14; id. Isa. 28, 15; cf.:

    ero mors tua, o mors,

    id. Hos. 13, 14; id. Apoc. 6, 8.—
    II.
    Transf.
    A.
    A dead body, corpse (mostly poet.): morte campos contegi, with corpses, Att. ap. Non. 110, 31:

    mortem ejus (Clodii) lacerari,

    body, corpse, Cic. Mil. 32, 86; Cat. 64, 362; Prop. 3, 5, 22:

    vitis, quam juxta hominis mors laqueo pependerit,

    Plin. 14, 19, 23, § 119; Stat. Th. 1, 768.—Hence, jestingly, of an old man:

    odiosum est mortem amplexari,

    a corpse, a skeleton, Plaut. Bacch. 5, 2, 33.—
    B.
    Like phonos, the blood shed by murder:

    ensem multā morte recepit,

    Verg. A. 9, 348.—
    C.
    That which brings death (of missiles), a deadly weapon ( poet.):

    mille cavet lapsas circum cava tempora mortes,

    Stat. Th. 6, 792; Luc. 7, 517:

    per pectora saevas Exceptat mortes,

    Sil. 9, 369.—Of a sentence or threat of death:

    ut auferat a me mortem istam,

    Vulg. Ex. 10, 17;

    of terrible pangs and anxieties: contritiones mortis,

    id. 2 Reg. 22, 5:

    dolores mortis,

    id. Psa. 18, 4; 116, 3;

    of a cruel and murderous officer: aderat mors terrorque sociorum et civium lictor Sestius,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.):

    mors secunda,

    the second death, future punishment, Vulg. Apoc. 2, 11; 20, 6; 14:

    mors alone,

    id. 1 Joh. 5, 16; also spiritual death, that of a soul under the dominion of sin:

    stimulus mortis peccatum est,

    id. 1 Cor. 15, 56; Rom. 8, 6 et saep.; cf. Lact. 7, 10 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Mors

  • 18 mors

    mors, tis, f. [root mor, v. morior] (dat. morte, Varr. ap. Gell. 24), death in every form, natural or violent (syn.: letum, nex).
    I.
    Lit.:

    omnium rerum mors est extremum,

    Cic. Fam. 6, 21, 1:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79:

    mortem sibi consciscere,

    to kill one's self, Cic. Verr. 2, 3, 56, § 129:

    obire,

    to die, id. Phil. 5, 17, 48;

    Plaut Aul. prol. 15: nam necessest me... cras mortem exequi,

    id. Ps. 4, 2, 38:

    certae occumbere morti,

    to submit to, Verg. A. 2, 62:

    aliquem ad mortem dare,

    to put to death, kill, Plaut. Am. 2, 2, 177:

    morti,

    Hor. S. 2, 3, 197:

    aliquem morte multare,

    Cic. Tusc. 1, 22, 50; so,

    per vim,

    id. Verr. 2, 1, 5, § 14:

    morte multatus,

    id. Tusc. 1, 40, 97; Tac. A. 6, 9; Plin. Ep. 8, 14, 15; Lact. 2, 9, 24:

    morte punire,

    Plin. Ep. 8, 14, 12; Tac. A. 4, 44; 11, 18:

    mortis poena,

    Cic. Cat. 4, 4, 7:

    morti addici,

    id. Off. 3, 10, 45:

    omne humanum genus morte damnatum est,

    Sen. Ep. 71, 15:

    Antonius civium suorum vitae sedebat mortisque arbiter,

    Sen. Polyb. 16, 2:

    vitae et mortis habere potestatem,

    Vulg. Sap. 16, 13:

    illata per scelus,

    assassination, Cic. Mil. 7, 17:

    ad mortem se offerre pro patriā,

    id. Tusc. 1, 15, 32: afferre, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2:

    multare aliquem usque ad mortem,

    Ter. Ad. 1, 2, 9:

    morte cadere,

    Hor. C. 4, 2, 15: morte acerbissimā affici, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2:

    multare,

    id. de Or. 1, 43, 100:

    ad mortem duci,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    cui legatio ipsa morti fuisset,

    brought death, id. Phil. 9, 1, 3:

    imperfecta,

    blindness, Stat. Th. 11, 582: morte suā mori, to die a natural death:

    bella res est, mori suā morte,

    Sen. Ep. 69, 6:

    mors suprema,

    Hor. Ep. 2, 2, 173; Sil. 5, 416: mortis fine, Boëth. Consol. 2, 7: quae rapit ultima mors est, Lucil. ap. Sen. Ep. 24, 20: proximus morti = moriens, Aug. Civ. Dei, 22, 8; App. M. 1, 72; cf.:

    morti vicinus,

    Aug. Serm. 306, 10; Hier. in Joel, 1, 13 al.; cf.:

    cui, mors cum appropinquet,

    Cic. Fin. 5, 11, 31:

    cujus aetati mors propior erat,

    Sall. H. 2, 41, 9:

    adpropinquante morte,

    Cic. Div. 1, 30, 64 sq.:

    ut prorogetur tibi dies mortis,

    Sen. Ben. 5, 17, 6:

    circa mortis diem,

    id. Ep. 27, 2:

    mansurum est vitium usque ad diem mortis,

    Cels. 7, 7, 15 init. — Poet.:

    mors sola fatetur quantula sint hominum corpuscula,

    Juv. 10, 173. —In plur.:

    mortes, when several persons are spoken of: praeclarae mortes sunt imperatoriae,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Hor. S. 1, 3, 108:

    meorum,

    Plin. Ep. 8, 16, 1:

    perdere mortes,

    to throw away lives, to die in vain, Stat. Th. 9, 58:

    hinc subitae mortes,

    Juv. 1, 144.—Also of different forms or modes of death:

    omnīs per mortīs,

    Verg. A. 10, 854; cf.:

    omni imagine mortium,

    Tac. H. 3, 28; Sen. Clem. 1, 18, 2.—Rarely of an abstract thing:

    fere rerum omnium oblivio morsque memoriae,

    death, total loss, Plin. 14, 22, 28, § 142.—
    B.
    Personified.
    1.
    Mors, a goddess, the daughter of Erebus and Nox, Cic. N. D. 3, 17, 44; Verg. A. 11, 197; Hyg. Fab. praef.—
    2.
    (Eccl. Lat.) = eum qui habebat mortis imperium, id est, diabolum, Vulg. Heb. 2, 14; id. Isa. 28, 15; cf.:

    ero mors tua, o mors,

    id. Hos. 13, 14; id. Apoc. 6, 8.—
    II.
    Transf.
    A.
    A dead body, corpse (mostly poet.): morte campos contegi, with corpses, Att. ap. Non. 110, 31:

    mortem ejus (Clodii) lacerari,

    body, corpse, Cic. Mil. 32, 86; Cat. 64, 362; Prop. 3, 5, 22:

    vitis, quam juxta hominis mors laqueo pependerit,

    Plin. 14, 19, 23, § 119; Stat. Th. 1, 768.—Hence, jestingly, of an old man:

    odiosum est mortem amplexari,

    a corpse, a skeleton, Plaut. Bacch. 5, 2, 33.—
    B.
    Like phonos, the blood shed by murder:

    ensem multā morte recepit,

    Verg. A. 9, 348.—
    C.
    That which brings death (of missiles), a deadly weapon ( poet.):

    mille cavet lapsas circum cava tempora mortes,

    Stat. Th. 6, 792; Luc. 7, 517:

    per pectora saevas Exceptat mortes,

    Sil. 9, 369.—Of a sentence or threat of death:

    ut auferat a me mortem istam,

    Vulg. Ex. 10, 17;

    of terrible pangs and anxieties: contritiones mortis,

    id. 2 Reg. 22, 5:

    dolores mortis,

    id. Psa. 18, 4; 116, 3;

    of a cruel and murderous officer: aderat mors terrorque sociorum et civium lictor Sestius,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.):

    mors secunda,

    the second death, future punishment, Vulg. Apoc. 2, 11; 20, 6; 14:

    mors alone,

    id. 1 Joh. 5, 16; also spiritual death, that of a soul under the dominion of sin:

    stimulus mortis peccatum est,

    id. 1 Cor. 15, 56; Rom. 8, 6 et saep.; cf. Lact. 7, 10 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > mors

  • 19 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 20 caput

    căpŭt, căpĭtis, n.    - voir l'article caput de Gaffiot.    - orth. kaput Vel. Gram. 7,53,7; CIL 14, 2112, etc.; capud CIL 7, 897 --- abl. capiti Virg. En. 7, 668; Catul. 68, 124. [st1]1 [-] tête.    - dammare capitis: condamner à mort.    - caput operire, Cic.: se couvrir la tête.    - caput aperire, Cic.: se découvrir la tête.    - capita aut navia: tête ou navire (= pile ou face). La pièce jetée portait d'un côté la tête de Janus et de l'autre un navire.    - supra caput esse (= imminere, impendere): [être sur sa tête] = menacer.    - capita conferre, Liv. 2: se rapprocher (pour conférer secrètement).    - ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, Cat. 17, 9: s'embourber de la tête aux pieds.    - nec caput nec pedes, Cic. Fam. 7: ni queue ni tête (ni commencement ni fin). [st1]2 [-] tête d'un objet: extrémité, bout, pointe, sommet, cime, racine.    - capita vitium (caput vitis): les racines de la vigne.    - caput arboris: la cime de l'arbre.    - caput allii, Col. 6, 34, 1: tête d'ail, gousse d'ail.    - capita tignorum: les extrémités des poutres.    - caput facere, Plin.: pousser, grossir (en parl. d'un furoncle, d'un bouton). [st1]3 [-] source, origine, embouchure (d'un fleuve).    - capita Rhodani: les embouchures du Rhône, les bouches du Rhône.    - caput amnis, Virg.: la source d'un fleuve.    - Nile, pater, quanam possim te dicere causa aut quibus in terris occuluisse caput? Tib.: Nil, ô père, pourrais-je dire pourquoi et en quelle région tu as caché ta source? [st1]4 [-] individu, personne; tête de bétail.    - in capita: par tête, par personne.    - o lepidum caput, Ter. Ad.: ô le galant homme!    - vae capiti tuo, Plaut. Most.: malheur à toi!    - capita vilissima, Liv.: gens de rien. [st1]5 [-] vie, existence; vie civile, personnalité civile, droits civils.    - capite puniri: être puni de mort.    - capitis damnare, Cic.: condamner à mort.    - reus capitis: accusé d’un crime capital.    - deminutio capitis: perte des droits civils.    - capitis demunitio maxima, Dig.: perte de tous les droits civils et politiques.    - capitis demunitio media, Dig.: perte des droits de famille et de cité. [st1]6 [-] tête (siège de l'intelligence), cervelle.    - incolumi capite es? Hor.: es-tu dans ton bon sens? [st1]7 [-] tête, chef, personnage principal, auteur de; (ville) capitale; point capital, partie essentielle; source, origine.    - ego caput fui argento reperiundo, Plaut. As. 3, 3, 138: c'est moi qui ai pris l'initiative de trouver l'argent.    - sine capite manare res dicitur, Cic.: le bruit court sans qu'on en sache l'origine.    - caput est ut: l'essentiel est que. [st1]8 [-] chapitre, article, sommaire, paragraphe.    - a primo capite legis usque ad extremum, Cic. Agr.: depuis le premier paragraphe de la loi jusqu'au dernier. [st1]9 [-] capital, principal (d'une dette, d'une rente...).    - deducere de capite quod usuris pernumeratum esset, Liv.: déduire du capital ce qu'on avait payé d'intérêts.
    * * *
    căpŭt, căpĭtis, n.    - voir l'article caput de Gaffiot.    - orth. kaput Vel. Gram. 7,53,7; CIL 14, 2112, etc.; capud CIL 7, 897 --- abl. capiti Virg. En. 7, 668; Catul. 68, 124. [st1]1 [-] tête.    - dammare capitis: condamner à mort.    - caput operire, Cic.: se couvrir la tête.    - caput aperire, Cic.: se découvrir la tête.    - capita aut navia: tête ou navire (= pile ou face). La pièce jetée portait d'un côté la tête de Janus et de l'autre un navire.    - supra caput esse (= imminere, impendere): [être sur sa tête] = menacer.    - capita conferre, Liv. 2: se rapprocher (pour conférer secrètement).    - ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, Cat. 17, 9: s'embourber de la tête aux pieds.    - nec caput nec pedes, Cic. Fam. 7: ni queue ni tête (ni commencement ni fin). [st1]2 [-] tête d'un objet: extrémité, bout, pointe, sommet, cime, racine.    - capita vitium (caput vitis): les racines de la vigne.    - caput arboris: la cime de l'arbre.    - caput allii, Col. 6, 34, 1: tête d'ail, gousse d'ail.    - capita tignorum: les extrémités des poutres.    - caput facere, Plin.: pousser, grossir (en parl. d'un furoncle, d'un bouton). [st1]3 [-] source, origine, embouchure (d'un fleuve).    - capita Rhodani: les embouchures du Rhône, les bouches du Rhône.    - caput amnis, Virg.: la source d'un fleuve.    - Nile, pater, quanam possim te dicere causa aut quibus in terris occuluisse caput? Tib.: Nil, ô père, pourrais-je dire pourquoi et en quelle région tu as caché ta source? [st1]4 [-] individu, personne; tête de bétail.    - in capita: par tête, par personne.    - o lepidum caput, Ter. Ad.: ô le galant homme!    - vae capiti tuo, Plaut. Most.: malheur à toi!    - capita vilissima, Liv.: gens de rien. [st1]5 [-] vie, existence; vie civile, personnalité civile, droits civils.    - capite puniri: être puni de mort.    - capitis damnare, Cic.: condamner à mort.    - reus capitis: accusé d’un crime capital.    - deminutio capitis: perte des droits civils.    - capitis demunitio maxima, Dig.: perte de tous les droits civils et politiques.    - capitis demunitio media, Dig.: perte des droits de famille et de cité. [st1]6 [-] tête (siège de l'intelligence), cervelle.    - incolumi capite es? Hor.: es-tu dans ton bon sens? [st1]7 [-] tête, chef, personnage principal, auteur de; (ville) capitale; point capital, partie essentielle; source, origine.    - ego caput fui argento reperiundo, Plaut. As. 3, 3, 138: c'est moi qui ai pris l'initiative de trouver l'argent.    - sine capite manare res dicitur, Cic.: le bruit court sans qu'on en sache l'origine.    - caput est ut: l'essentiel est que. [st1]8 [-] chapitre, article, sommaire, paragraphe.    - a primo capite legis usque ad extremum, Cic. Agr.: depuis le premier paragraphe de la loi jusqu'au dernier. [st1]9 [-] capital, principal (d'une dette, d'une rente...).    - deducere de capite quod usuris pernumeratum esset, Liv.: déduire du capital ce qu'on avait payé d'intérêts.
    * * *
        Caput, capitis, pen. cor. La teste, Le chef, Caboche.
    \
        Caesaries capitis. Ouid. La perruque.
    \
        Niues capitis. Horat. Cheveuls blancs comme neige.
    \
        Obductio capitis. Cic. Couvrement.
    \
        Anile caput. Ouid. Teste de vieillard.
    \
        Breue. Horat. Court
    \
        Canum. Plaut. Chenu
    \
        Cornigerum caput. Ouid. Cornu.
    \
        Densum caesarie caput. Oui. Qui ha la perruque grosse et espesse.
    \
        Dirum caput. Seneca. Execrable.
    \
        Humanum. Horat. Teste d'homme.
    \
        Obstipum. Horat. Hinard.
    \
        Piniferum caput Atlantis. Virgil. Le sommet de ceste montaigne fort peuplé de pins.
    \
        Pinigerum caput Fauni. Ouid. Couronné d'un chapeau de pin.
    \
        Timidum caput fuga abdere. Virgil. Cacher sa teste.
    \
        Vacuum. Sil. Le taix de la teste vuyde.
    \
        Abdere caput casside. Oui. Mettre son heaulme, ou son armet.
    \
        Abducere caput ab ictu. Virg. Destourner arriere du coup.
    \
        Abcindere caput ceruicibus. Cic. Couper la teste.
    \
        Agitare caput. Ouid. Remuer, Bransler.
    \
        Aperire caput. Ci. Descouvrir, Oster son bonnet, Se desfuler, Se descouvrir la teste.
    \
        Attollere caput. Ouid. Lever.
    \
        Auertere caput. Seneca. Destourner.
    \
        Auferre caput alicui. Seneca. Luy oster la teste, Le descoler, Descapiter.
    \
        Cinctum caput centum luminibus. Ouid. Environné de cent yeulx.
    \
        Decutere caput alicui. Ouid. Luy abatre la teste.
    \
        Deducere de capite. Cato. Attirer du chef, par medecine.
    \
        Demetere caput ferro. Seneca. Trencher la teste.
    \
        Demittere caput. Virgil. Baisser.
    \
        Demulcere caput alicui. Terent. Luy manier la teste doulcement.
    \
        Caput diminuere. Terent. Rompre et mettre en pieces.
    \
        Distinguere caput acu. Claudia. Separer les cheveuls ca et là avec un poinson, Faire la greve.
    \
        Euincire caput foliis. Virg. Couronner d'un chapeau de fueilles.
    \
        In caput tantum excreuit. Quintil. Il n'est creu que par la teste, Il n'ha que teste.
    \
        Expedire caput laqueis mortis. Horat. Eschapper la mort.
    \
        Extollere caput. Cic. Dresser, ou lever la teste.
    \
        Iactare caput vtroque. Virg. Jecter et demener la teste ca et là.
    \
        Ictum caput. Horat. Frappé du vin.
    \
        Imminuere caput alteri. Plaut. Luy rompre la teste en pieces.
    \
        Impedire caput myrto. Hor. Couronné d'un chapeau de murte.
    \
        Impingere caput parieti. Plin. iunior. Heurter de la teste contre la paroy.
    \
        Inuolutum caput. Cic. Envelopé, Couvert.
    \
        Ligare caput vitta. Seneca. Coeffer.
    \
        Limare caput cum altero. Plaut. Mettre les testes ensemble.
    \
        Obnubere caput. Stat. Couvrir.
    \
        Obterere caput saxo. Lucan. Froisser, Casser.
    \
        Occulere caput. Ouid. Cacher.
    \
        Offendit caput ad fornicem. Quintil. Il a heurté de la teste à l'arc de la voulte.
    \
        Operto capite esse. Cic. Avoir la teste couverte.
    \
        Permulcere caput alicui. Sil. Manier doulcement.
    \
        Praecinctus caput pinu. Ouid. Couronné d'un chapeau de pin.
    \
        Praefigere capita in hastis. Virgil. Ficher au bout des picques ou lances.
    \
        Pulsare caput dextera. Seneca. Frapper.
    \
        Recidere caput. Lucan. Trencher, Couper, Oster, Avaller la teste.
    \
        Reflectere caput. Catull. Tourner derriere.
    \
        Rotare caput ense. Lucan. Couper.
    \
        Scabere caput. Horat. Gratter.
    \
        Summittere caput. Seneca. Baisser.
    \
        Superare aliquem capite. Virgil. Estre plus grand que luy de toute la teste.
    \
        Supponere aliquid capiti. Quintil. Mettre quelque chose dessoubz la teste.
    \
        Testor vtrunque caput. Virgil. Je jure par, etc.
    \
        Velare caput veste. Celsus. hoc est, pileolo, d'un bonnet. Bud.
    \
        Audax. Seneca. Homme hardi.
    \
        Charum. Virgil. Cher ami.
    \
        Impium. Seneca. Homme cruel.
    \
        Ingratum. Seneca. Homme ingrat.
    \
        Insuperabile bello. Ouid. Homme invincible par guerre.
    \
        Periurum. Iuuenal. Homme parjure.
    \
        Exerere caput altius vitiis. Ouid. Vaincre et surmonter les vices, Estre dominateur par dessus les vices, Estre homme de bien.
    \
        Insultare capiti. Virgil. Se mocquer de quelcun, Luy dire ou faire quelque oultrage.
    \
        Obligare votis caput. Hor. S'obliger par veu, Faire veu à Dieu.
    \
        Capite censi. Sallust. Le commun populaire, qui n'ha nuls biens, et qui ne bailloit aux Censeurs par denombrement et declaration autre chose que son nom.
    \
        Capitis diminutio. Paul. Abaissement de son estat.
    \
        Caput, pro Vita. vt, Capitis res est: Id est, de vita periculum est. Plaut. Il y a danger de la vie.
    \
        Causam capitis orare. Cic. Advocasser en cause criminelle.
    \
        Dimicatio capitis. Cic. Combat et different quand la vie y pend.
    \
        Capitis iudicium. Cic. Proces criminel.
    \
        Poenas capitis pendere. Ouid. Perdre la vie par punition, Estre puni de la teste, quand il couste la vie, Estre puni par mort.
    \
        Accusare capitis. Cic. Criminellement, De cas de crime.
    \
        Agitur de capite. Cic. Il est question de la vie, La vie y pend.
    \
        Anquirere capite. Liu. Proceder criminellement contre aucun.
    \
        Condemnare capitis. Cic. Condamner à mourir.
    \
        Damnatus capite. Cic. Condamné à mourir.
    \
        Defendere caput et famam alterius. Cic. La vie et la renommee.
    \
        Dependere caput. Lucan. Couster la vie, Bailler la vie.
    \
        Expendere capite poenas. Tacit. Estre puni par mort.
    \
        Luere capite. Liu. Porter punition de mort.
    \
        Persoluere poenas capite. Seneca. Estre puni de mort.
    \
        Petere caput alicuius. Quintil. Tascher à le faire mourir, ou ruiner.
    \
        Capite suo decernere aliquid. Cic. Vtinam meo solum capite decernerem. Qu'il n'y eust que moy en danger.
    \
        Caput legis aut alicuius rei huiusmodi. Cic. Un article.
    \
        Caput, Sors. Liu. Le sort principal.
    \
        Caput, pro Summa. Cic. Caput autem literarum. Le sommaire des lettres estoit que, etc. Les lettres ne disoyent autre chose, sinon, etc.
    \
        Prima duo capita epistolae tuae. Cicero. Les deux premiers poincts.
    \
        Capita rerum expedire. Plaut. Despescher les principaulx poincts de l'affaire.
    \
        Ad capita rerum peruenias. Plaut. Viens au poinct.
    \
        Praetoris caput existimatioque agitur. Cic. La reputation du Preteur y pend.
    \
        A capite arcessere. Vide ARCESSO. Cic. Querir dés le commencement.
    \
        A capite ducere disputationem. Cic. Commencer une disputation dés le commencement.
    \
        In capita. Vide IN. Liu. Chascun par teste.
    \
        Caput, pro fonte et scaturigine, vt Caput Rheni, apud Horatium. La source.
    \
        Caput fluminis. Caesar. La bouche d'une riviere, par laquelle elle tombe et se descharge en la mer, L'issue.
    \
        Caput scelerum. Plaut. La source et fontaine de meschanceté, L'inventeur.
    \
        Fons et caput Socrates. Cic. La fontaine de philosophie.
    \
        Tu es caput huic rei. Plaut. Tu es le conducteur de cest affaire, Tu meines la besongne, Tu en es le chef.
    \
        Illic est huic rei caput. Terent. Il est le principal conducteur de cest affaire.
    \
        Caput autem est hoc. Cic. Le neud de la besongne.
    \
        Deinde imperatori? deinde more maiorum? deinde, quod caput est, amico? Cic. Qui est le principal.
    \
        Caput est ad bene viuendum securitas. Cic. Le principal poinct.
    \
        Nec caput, nec pes sermonis apparet. Plaut. Il n'y a ne fin ne commencement à tes parolles.
    \
        Nec caput, nec pedes. Cic. Il n'y a ne fin ne commencement en cest affaire, Il est tout touillé et meslé.
    \
        Sine capite manare dicitur res. Cic. Quand on en scait qui est le premier qui a semé le bruit, Quand on ne scait dont viennent ces nouvelles.
    \
        Sine capite aliquid audire. Cic. Ouir des nouvelles sans scavoir qui les a apportees.
    \
        In capite Bithyniae. Plin. iunior. és frontieres.
    \
        Capita in libris. Gell. Les chapitres d'un livre.
    \
        Caput frumenti, vestigalium, etc. Cic. L'article concernant la recepte du blé, et du revenu et domaine de la ville.
    \
        Caput facere dicitur apostema vel furunculus aut abscessus. Plin. Abboutir.
    \
        Mouere syluae capita Seneca. Les sommets et coupets des arbres.
    \
        Capita tignorum. Caesar. Le bout des solives.
    \
        Caput vitis. Colum. Le bout de la souche en la vigne.
    \
        Capita habenae. Cels. Les bous.

    Dictionarium latinogallicum > caput

См. также в других словарях:

  • meschanceté — Meschanceté, Facinus illiberale, Improbitas cordis humani, Impuritas, Indignitas, Nequitia, Scelus, Vitium, Flagitium. Grande meschanceté, Perdita nequitia. Fort grande meschanceté, Robusta improbitas. Une mesme meschanceté est entrée és cueurs… …   Thresor de la langue françoyse

  • opinion — et advis, Sententia. Opinion et jugement, Opinio. L opinion et sentence d aucun qui n est pas parfaite, et laisse beaucoup de choses qu il debvoit dire, Curta sententia. L opinion des fols est estimée du populaire, Valet in vulgus insipientium… …   Thresor de la langue françoyse

  • faulte — Faulte, Culpa, Delictum, Erratum, Mendum, Menda, mendae, Noxia, Noxa, Offensa, Peccatum, Praeuaricatio, Vitium. Amender une faulte en qualité de communauté, Publice satisfacere. Supplier et amender la faulte de quelque chose par une autre,… …   Thresor de la langue françoyse

  • corrompre — et gaster, Corrumpere, Deprauare, Ingrauare, Interdicere, Oblimare, Violare, Vitiare, Peruertere. Commencer à se corrompre et gaster, In vitium inclinare. Se corrompre et gaster, Marcescere desidia et otio, Vitium capere. Violer, corrompre le… …   Thresor de la langue françoyse

  • gaster — Gaster, Il vient de Vastare, u mutato in g. Conspurcare, Deprauare, Disperdere, Deterrere, Deturpare, Euastare, Foedare, Resignare, Spurcare, Deuenustare, Lutare, Violare, Inquinare. Blesser et gaster sa force, Carpere vires. Gaster et corrompre …   Thresor de la langue françoyse

  • reprendre — Reprendre, Recipere, Resumere, voyez Prendre. Reprendre aucun qui s enfuit, Fugitiuum reprehendere. Je n ay pas encore bien repris mes espris pour escrire, Nondum satis sum confirmatus ad scribendum. Reprendre son aleine, Spirare, Respirare.… …   Thresor de la langue françoyse

  • CANIS — I. CANIS Arabiae Felicis fluv. Ptol. II. CANIS Ordo equestris a Buchardo IV. ex Montmorantia famil. primo Galliae Barone, institutus; qui pace cum Philippo I. vel Ludov. fil. eius potius, a quo arce quâdam exutus erat, quod Adrianum Abbatem S.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • blasme — Blasme, m. penac. C est detraction et mauvais langage d autruy. Il vient par syncope de ce mot Blaspheme, issu du Grec, {{t=g}}blasphêméin,{{/t}} qui signifie Maledicere, dignitati alterius derogare, laedere famam. Lequel vient de… …   Thresor de la langue françoyse

  • encourir — grand deshonneur, Incurrere in dedecora. Encourir la male grace d aucun, Suscipere odium alicuius in re aliqua, Offensam alicuius suscipere aut subire. Encourir la male grace d aucun en disant son opinion, Aliquem alienare sententiis dicendis.… …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»